Γράφει ο ιατρός

Πέτρος Χειρίδης, MD,PhD

Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-χειρουργός

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστ. Δ/ντης– Νομική Υπηρεσία ομίλου ΙΑΣΩ.

---

---

 

Τι είναι οι πολύποδες της μήτρας και του τραχήλου;

Οι πολύποδες είναι καλοήθεις όγκοι του βλεννογόνου της ενδομήτριας κοιλότητας ή του τραχήλου. Αφορούν σε εντοπισμένες διογκώσεις συνδετικού ιστού και αδένων γύρω από αιμοφόρο αγγείο. Μπορεί να είναι ένας ή περισσότεροι σε αριθμό και να ποικίλουν σε μέγεθος από λίγα χιλιοστά έως κάποια εκατοστά. Μπορεί να είναι επίπεδοι σε σχήμα, είτε να εξέχουν με μακρύ μίσχο. 

 

 

Πώς προκαλούνται οι πολύποδες της μήτρας;

Οι πολύποδες είναι πολύ συχνοί. Η συχνότητα ποικίλει ανάλογα με τον πληθυσμό γυναικών που μελετάται από 7.8% έως 35%. Το μεγάλο εύρος οφείλεται στο  γεγονός ότι οι περισσότεροι πολύποδες δεν προκαλούν κλινικά συμπτώματα, συνεπώς διαφεύγουν της διάγνωσης είτε ανευρίσκονται τυχαία σε κάποιο check-up.  

Παρόλο που η ακριβής αιτία δεν είναι γνωστή, έχουν διαπιστωθεί προδιαθεσικοί παράγοντες στους οποίους περιλαμβάνονται:

• Αύξηση της ηλικίας.  Το ποσοστό είναι υψηλότερο σε γυναίκες ηλικίας 40-50 ετών. Γενικά ο κίνδυνος εμφάνισης πολύποδα αυξάνεται με την ηλικία κατά την αναπαραγωγική φάση της γυναίκας, ενώ είναι υψηλότερος στις άτεκνες γυναίκες.

• Αρτηριακή υπέρταση

• Παχυσαρκία

• Ταμοξιφαίνη -  (φάρμακο που δίνεται στη θεραπεία της κακοήθειας του μαστού). Οι γυναίκες που λαμβάνουν ταμοξιφαίνη έχουν αυξημένο κίνδυνο 30-60% να εμφανίσουν πολύποδες.

Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης δεν έχει αποδειχθεί να αυξάνει τον κίνδυνο για πολύποδες. Παραπέρα, η χρήση προγεστερόνης ως μονοθεραπείας (Mirena, Provera κ.α.) ή σε συνδυασμό με οιστρογόνο (συζευγμένα αντισυλληπτικά) φαίνεται να μειώνει το ρίσκο να εμφανιστεί πολύποδας. 

Οι πολύποδες συνδέονται με τον καρκίνο της μήτρας;

Τόσο η ατυπία των κυττάρων του ενδομητρίου όσο και ο καρκίνος του ενδομητρίου μπορεί να σχηματιστούν στην επιφάνεια ενός πολύποδα. Ο κίνδυνος στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας θεωρείται χαμηλός όμως αυξάνεται με την ηλικία. Η πιθανότητα εξαλλαγής ενός πολύποδα σε κακοήθεια συνολικά για όλες τις ηλικίες υπολογίζεται στο 13%.

Άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τη πιθανότητα νεοπλασίας του πολύποδα, περιλαμβάνουν την αύξηση στο μέγεθος του πολύποδα και την αιμορραγία. Επίσης ρόλο φαίνεται να παίζουν και επιπλέον παράγοντες όπως η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση  και η χρήση ταμοξιφαίνης.

 

Ποια τα συμπτώματα του ενδομητρικού πολύποδα;

• Αιμορραγία μεταξύ δύο περιόδων

• Βαριά αιμορραγία στη περίοδο

• Κολπική αιμορραγία μετά την επαφή

• Εμμηνοπαυσιακή κολπική αιμορραγία

• Υπογονιμότητα – δυσκολία στη σύλληψη

• Καθόλου συμπτώματα

 

Πώς γίνεται η διάγνωση του πολύποδα;

• Διακολπικό υπερηχογράφημα - Στις περισσότερες περιπτώσεις η διάγνωση του πολύποδα τίθεται με το υπερηχογράφημα, στα πλαίσια ελέγχου (check–up) ή εξέτασης λόγω κολπικής αιμορραγίας. Το κολπικό υπέρηχο έχει  χαμηλότερη ευαισθησία (της τάξεως του 96%) στη διάγνωση του πολύποδα, σε σύγκριση με την υστεροσκόπηση, εντούτοις είναι ανώδυνο, φτηνό,  δεν προϋποθέτει νάρκωση και είναι εύκολα διαθέσιμο σε γυναικολογικό ιατρείο. Η χρήση του έγχρωμου Doppler (color flow ή power Doppler) αυξάνει τις πιθανότητες διάγνωσης. Το υπερηχογράφημα θα πρέπει να εκτελείται κατά την παραγωγική φάση του κύκλου (λίγες μέρες μετά την εμμηνορρυσία), όταν το ενδομήτριο είναι λεπτότερο.

• Υδροσονογράφημα (Saline-infused sonography - SIS) στο οποίο γίνεται έγχυση φυσιολογικού ορού μέσα στην ενδομήτριο κοιλότητα με μικρό καθετήρα κατά τη διάρκεια του διακολπικού υπερηχογραφήματος.  

• Υστεροσκόπηση. Είναι η απόλυτη εξέταση για τη διάγνωση και τον εντοπισμό του ενδομητρικού πολύποδα. Επιτρέπει τον ενδελεχή έλεγχο της ενδομήτριας κοιλότητας με ειδική κάμερα. Η μέθοδος διεξάγεται υπό γενική νάρκωση και εκτός από διάγνωση δίνει τη δυνατότητα της ταυτόχρονης χειρουργικής θεραπείας.

• Υστεροσαλπιγγογραφία. Είναι επεμβατική, επώδυνη, προϋποθέτει τη χρήση σκιαγραφικού και ιονίζουσας ακτινοβολίας συγκριτικά με τον υπέρηχο, συνεπώς εφαρμόζεται μόνο στα πλαίσια ελέγχου της υπογονιμότητας. 

• Άλλες απεικονιστικές μέθοδοι της πυέλου όπως η αξονική και μαγνητική τομογραφία της κάτω κοιλιάς είναι δυνατό να διαγνώσουν έναν ενδομητρικό πολύποδα, όμως λόγω του κόστους δεν εφαρμόζονται με αυτή την ένδειξη. 

 

Ο υπέρηχος μπορεί να ξεχωρίσει τον καρκινικό πολύποδα;

Δυστυχώς όχι!  Ο υπέρηχος όπως και όλες οι απεικονιστικές μέθοδοι μπορούν διαγνώσουν τον πολύποδα δίχως να δώσει επιπλέον πληροφορίες για τη φύση ή τη σύσταση του. Παραπέρα απαιτείται χειρουργική αφαίρεση και κατόπιν ιστολογική εξέταση σε παθολογοανατομικό εργαστήριο για να τεθεί η απόλυτη διάγνωση της φύσης του πολύποδα.  

 

Μπορεί ένας πολύποδας να εξαφανιστεί από μόνος του;

Ναι. Έως και 20% των πολυπόδων μπορεί να υποχωρήσουν ή και να εξαφανιστούν μέσα σε ένα χρόνο. Αυτό συμβαίνει συνήθως στους μικρούς πολύποδες (<10mm) και εφόσον δεν  έχουν τροφοφόρο αγγείο στο εσωτερικό τους.

 

Υπάρχει φαρμακευτική θεραπεία για τον πολύποδα;

Όχι. Η μόνη θεραπεία είναι η χειρουργική αφαίρεση. Υπάρχουν φάρμακα – όπως σκευάσματα προγεστερόνης και το ενδομήτριο σπείραμα λεβονοργεστρέλης (Mirena) -  τα οποία είναι δυνατό να μειώσουν τη πιθανότητα  εμφάνισης ή υποτροπής του πολύποδα, εντούτοις δε χορηγούνται με αυτή την ένδειξη.

 

Ποια η χειρουργική αντιμετώπιση;

Η χειρουργική αφαίρεση του πολύποδα γίνεται υπό γενική αναισθησία, με δύο διαθέσιμες μεθόδους:

• Θεραπευτική απόξεση: Είναι η παραδοσιακή τεχνική η οποία αφορά σε διαστολή του τραχήλου και καθαρισμό της ενδομήτριας κοιλότητας με ειδικό ξέστρο. Η διαδικασία είναι τυφλή, δηλαδή βασίζεται σε άλλες αισθήσεις του ιατρού όπως την αφή και την αίσθηση της τριβής του ξέστρου μέσα στη μήτρα. Η μέθοδος είναι αποτελεσματική μολονότι υπάρχουν αναφορές στη βιβλιογραφία για ατελή αφαίρεση του πολύποδα που φτάνει στο 59%.  

  

• Επεμβατική Υστεροσκόπηση: Πιο μοντέρνα τεχνική που αφορά σε επισκόπηση της ενδομήτριας κοιλότητας με λεπτή κάμερα, το υστεροσκόπιο. Η μέθοδος υπερτερεί διότι επιτρέπει τη χρήση υστεροσκοπικού ψαλιδιού μέσα από ειδικό κανάλι της κάμερας και εκτομή του πολύποδα υπό άμεση όραση, δίχως να απαιτείται η απόξεση του ενδομητρίου. Είναι αποτελεσματική, ασφαλής και μειώνει τη πιθανότητα υποτροπής. Δεν προϋποθέτει νοσηλεία και η ανάρρωση είναι άμεση.

Η αφαίρεση του πολύποδα (πολυπεκτομή) βελτιώνει σημαντικά τα ποσοστά γονιμότητας, έως και 40-84% για τους επόμενους 12 μήνες.

 

Ποιες οι πιθανές επιπλοκές της επέμβασης;

Γενικά η πολυπεκτομή είναι καλά ανεκτή επέμβαση με λίγο ή καθόλου πόνο και ταχεία μετεγχειρητική ανάρρωση, συνεπώς οι επιπλοκές είναι λίγες και σπάνιες.

• Ηλεκτρολυτικές διαταραχές – δε συμβαίνουν στη διαγνωστική, ούτε στη πολυπεκτομή λόγο της μικρής διάρκειας της επέμβασης
• Διάτρηση της μήτρας – είναι πολύ πιο σπάνια στην υστεροσκόπηση συγκριτικά με την απλή απόξεση.
• Λοίμωξη  - ενδομητρίτιδα
• Συμφύσεις ενδομητρίου - (Asherman’s syndrome) – Μολονότι θεωρητικά μπορεί να δημιουργηθούν συμφύσεις στη κοιλότητα μετά από κάθε απόξεση, πρακτικά αυτό δεν συμβαίνει στην πολυπεκτομή, διότι δε τραυματίζεται το υποκείμενο μυομήτριο. Η πιθανότητα αυτή είναι ακόμα μικρότερη στην υστεροσκόπηση, όπου η αφαίρεση του πολύποδα μπορεί να γίνει υπό άμεση όραση δίχως να απαιτείται απόξεση του ενδομητρίου. Ειδικά στις άτοκες γυναίκες συστήνεται πάντοτε η υστεροσκοπική προσέγγιση.

 

Περίληψη

• Οι πολύποδες είναι εντοπισμένοι καλοήθεις όγκοι του ενδομητρίου και του τραχήλου.
• Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας η πιθανότητα εξαλλαγής σε κακοήθεια είναι πολύ μικρή.
• Η φαρμακευτική αντιμετώπιση δε συστήνεται.
• Η χειρουργική αφαίρεση γίνεται για τα συμπτώματα και για τον αποκλεισμό κακοήθειας.
• Η καλύτερη μέθοδος είναι η υστεροσκόπηση.
• Η χειρουργική αφαίρεση του πολύποδα ανεβάζει σημαντικά τα ποσοστά σύλληψης (έως 84%) στις υπογόνιμες γυναίκες. 

 

Λέξεις κλειδιά:

Υστεροσκόπηση – είναι η επισκόπηση του ύστερου, δηλαδή του εσωτερικού της μήτρας με ειδική λεπτή κάμερα το πάχος της οποίας είναι 4-6mm. Μέσα από το στέλεχος εκτός από εικόνα και φως μπορεί να  διέρχεται από ξεχωριστό κανάλι υστεροσκοπικό εργαλείο – λαβίδα ή ψαλίδι, διαμέτρου 1.2mm (5Fr). 

Συμφύσεις – είναι οι παθολογικές συγκολλήσεις μεταξύ δύο ιστών που δημιουργούνται στα πλαίσια επούλωσης έπειτα από χειρουργική παρέμβαση ή τραύμα, ή φλεγμονή.

 

Χρήσιμα Links

1.    Mayo Clinic

2.    Medline Plus

3.    WebMD

4.    The Merck Manual of Medicine

5.    Up To Date

6.   Women's Health Concern  

7.  NHS - National Health System (UK)