Αντισύλληψη

Γράφει ο ιατρός

Πέτρος Χειρίδης, MD,PhD

Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-χειρουργός

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστ. Δ/ντης– Νομική Υπηρεσία ομίλου ΙΑΣΩ.

Αντισύλληψη και Οικογενειακός Προγραμματισμός

 

Ποια τα ήδη της αντισύλληψης;

Ο έλεγχος της γονιμότητας είναι από τις πιο ευαίσθητες αποφάσεις που λαμβάνει ένα άτομο ή ένα ζευγάρι. Η απόφαση αυτή βασίζεται συχνά σε θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις. Για το λόγο αυτό ο γιατρός πρέπει να προσεγγίσει τις ανάγκες γονιμότητας κάθε ατόμου με ιδιαίτερη ευαισθησία, συμπάθεια, ωριμότητα και χωρίς κριτική συμπεριφορά.

Οι μέθοδοι αντισύλληψης χωρίζονται σε

  1. Φυσικές μεθόδους (διακοπτούμενη συνουσία, μέθοδος ρυθμού, πλύση μετά τη συνουσία)
  2. Μεθόδους φραγμού (προφυλακτικό, διάφραγμα, γυναικείο σπιράλ)
  3. Ορμονική θεραπεία (αντισυλληπτικό χάπι, χάπι επόμενης μέρας, εμφυτεύματα)

 

Α] Φυσικές μέθοδοι

Διακοπτόμενη Συνουσία

Είναι από τις παλαιότερες αντισυλληπτικές μεθόδους και συνίσταται στην απόσυρση του πέους από τον κόλπο λίγο πριν από την εκσπερμάτιση. Το μειονέκτημα της μεθόδου είναι η ανάγκη για πλήρη αυτοέλεγχο από τον άνδρα, προκειμένου η απόσυρση να γίνει πριν από την εκσπερμάτιση. Πολλοί άνδρες μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους και να τα καταφέρουν, άλλοι όμως όχι. Η αλήθεια είναι ότι οι πιο άπειροι δεν ξέρουν να το κάνουν, οι πολύ ερωτευμένοι δεν μπορούν, και οι εγωιστές δεν θέλουν. Μπορείτε να φανταστείτε τα αποτελέσματα του συνδυασμού και των τριών αυτών «αρετών». Η αποτυχία της μεθόδου μπορεί να οφείλεται στην έξοδο ποσότητας σπέρματος πριν από τον οργασμό ή στην εναπόθεση σπέρματος στα έξω γεννητικά όργανα της γυναίκας, κοντά στον κόλπο.

Πλύσεις μετά τη Συνουσία

Το νερό, το ξύδι, διάφορα προϊόντα γυναικείας υγιεινής ακόμα και Coca Cola, έχουν χρησιμοποιηθεί για πλύσεις μετά τη συνουσία. Θεωρητικά, οι πλύσεις ξεπλένουν το σπέρμα από τον κόλπο και οι διάφορες ουσίες μπορεί να έχουν σπερματοκτόνες ιδιότητες. Ωστόσο η μέθοδος αυτή είναι αναξιόπιστη και αναποτελεσματική.

Η Μέθοδος Ρυθμού

Βασίζεται στον προσδιορισμό της ημέρας της ωοθυλακιορρηξίας. Αυτό γίνεται με διάφορες μεθόδους όπως την καταγραφή της διάρκειας του εμμηνορρυσιακού κύκλου, παρατήρηση στις μεταβολές της τραχηλικής βλέννας, την τακτική θερμομέτρηση. Ο συνδυασμός των μεθόδων επιτρέπει ακριβέστερο υπολογισμό του χρόνου ωοθυλακιορρηξίας κατά την οποία θα πρέπει να αποφεύγεται η επαφή. Εντούτοις πάλι θεωρείται πολύ αναξιόπιστη μέθοδος.

Η Αμηνόρροια της Γαλουχίας

Βασίζεται στο φυσιολογικό φαινόμενο της καταστολής της ωορρηξίας κατά το θηλασμό. Είναι μέθοδος που δεν βασίζεται σε φάρμακα και συσκευές και έχει μηδενικό κόστος. Επιπλέον, ο θηλασμός παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία της μητέρας και του παιδιού. Στα μειονεκτήματα της μεθόδου της αμηνόρροιας της γαλουχίας περιλαμβάνεται η μικρή διάρκεια εφαρμογής (μέχρι έξι μήνες) και η δυσκολία αποκλειστικού θηλασμού ιδίως για τις εργαζόμενες μητέρες.

 

Β] Μέθοδοι Φραγμού

Ανδρικό Προφυλακτικό

Το ανδρικό προφυλακτικό είναι μια λεπτή θήκη φτιαγμένη από latex, βινύλιο, ή φυσικά προϊόντα και τοποθετείται στο πέος κατά τη στύση. Το προφυλακτικό αποτρέπει το σπέρμα από να αποκτήσει πρόσβαση στο θηλυκό αναπαραγωγικό σύστημα και ταυτόχρονα εμποδίζει τη μετάδοση σεξουαλικών νοσημάτων συμπεριλαμβανομένου του AIDS και της ηπατίτιδας.Τα πλεονεκτήματά του είναι πολλά: αποκλείει τον κίνδυνο πρόωρης εκσπερμάτισης, δεν επιβαρύνει τον οργανισμό της γυναίκας με ουσίες, αποτρέπει τους κινδύνους μολύνσεως ενώ δεν "σκοτώνει" την απόλαυση του έρωτα, όπως συμβαίνει στη διακεκομμένη συνουσία. Το ζευγάρι θα πρέπει να είναι ενημερωμένο και να έχει πρόσβαση στην επείγουσα αντισύλληψη για την περίπτωση ρήξης του προφυλακτικού, η οποία ευθύνεται για τη συντριπτική πλειοψηφία της αποτυχίας της μεθόδου.

 

Γυναικείο Προφυλακτικό

Το γυναικείο προφυλακτικό είναι θήκη από πλαστική πολυουρεθάνη, με δακτυλίους στις δύο άκρες. Τοποθετείται στον κόλπο πριν από την σεξουαλική επαφή. Η δράση του είναι ίδια με αυτή του ανδρικού προφυλακτικού, ενώ παράλληλα παρέχει προστασία κατά των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων.

 

Διάφραγμα

Τα κολπικά διαφράγματα είναι ελαστικά πώματα σε σχήμα θόλου που εφαρμόζονται βαθιά στον κόλπο ή σε άμεση επαφή με τον τράχηλο και εμποδίζουν την είσοδο του σπέρματος στο ανώτερο γεννητικό σύστημα της γυναίκας. Συχνά συνδυάζονται με τη χρήση σπερματοκτόνων ουσιών για καλύτερο αποτέλεσμα. Προσφέρουν το πλεονέκτημα της πρωτοβουλίας στη γυναίκα. Επίσης πλεονεκτούν στο ότι εφαρμόζονται κάποια ώρα πριν την σεξουαλική επαφή και δεν παρεμβάλλονται στην ερωτική διαδικασία.

Αν και η μέθοδος αυτή θεωρείται σχετικά αξιόπιστη, δεν έχει ιδιαίτερη απήχηση λόγω της δυσκολίας στην εφαρμογή της. Για να μπορέσει η γυναίκα να το τοποθετήσει χρειάζεται εκπαίδευση από τον γυναικολόγο, ο οποίος θα υποδείξει και το κατάλληλο μέγεθος καθώς υπάρχουν διαφράγματα σε διάφορα μεγέθη και σχήματα για να εφαρμόζουν σωστά στον κόλπο κάθε γυναίκας. Η χρήση μικρότερου διαφράγματος μειώνει κατά πολύ τα ποσοστά προστασίας. Σε αντίθεση όμως με το σπιράλ, το διάφραγμα δεν μπορεί να μείνει επί μακρό χρονικό διάστημα στον κόλπο. Μετά τη συνουσία και αφού πρώτα περάσουν 6 με 8 ώρες πρέπει να αφαιρεθεί, να ξεπλυθεί και να αποθηκευτεί σε δροσερό μέρος μέχρι την επόμενη χρήση.

 

Σπερμοκτόνα

Σπερμοκτόνες ουσίες, είναι χημικά (συνήθως nonoxynol-9) τα οποία αδρανοποιούν ή εξουδετερώνουν το σπέρμα. Υπάρχουν διαθέσιμα σε εναωρήματα, κρέμες, κολπικές ταμπλέτες ή υπόθετα και δυσδιάλυτα φίλμ. Η μέθοδος αυτή δεν παρέχει καμία προστασία από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ενώ συχνά προκαλεί ερεθισμούς και εξελκώσεις στον βλεννογόνο των γεννητικών οργάνων και ίσως έτσι προδιαθέτει στη λοίμωξη. Γι’ αυτό συνήθως δε συστήνεται.

 

Τι είναι το ενδομήτριο σπιράλ;

Το ενδομήτριο σπιράλ (ή σπείραμα – IUD) είναι μια μικρή, σχήματος «Τ» συσκευή η οποία τοποθετείται μέσα στη μήτρα δια μέσου του τραχήλου. Είναι εύκαμπτο ώστε να ευθειάζεται κατά την είσοδό του στη μήτρα, ενώ εκτυλίσσεται και παίρνει το αρχικό του σχήμα όταν ευρεθεί μέσα σε αυτήν. Το σπείραμα μπορεί να είναι αδρανές (πρώτης γενιάς σπιράλ- έχουν καταργηθεί στην Ελλάδα) ή να φέρει πάνω στο στέλεχος του χαλκό (2ης  γενιάς) ή βιολογικά ενεργές ουσίες (προγεσταγόνο - 3ης γενιάς) για ενίσχυση της δράσης του. Ο χαλκός εμποδίζει το σπέρμα να προσεγγίσει το ωάριο της γυναίκας. Γενικά το σπιράλ δρα ως ξένο σώμα και αλλοιώνειτο ενδομήτριο, δημιουργώντας ένα περιβάλλον εχθρικό και αφιλόξενο για το ωάριο και τα σπερματοζωάρια. Το σπιράλ δεν είναι εκτρωσικό, δηλαδή εφόσον γίνει η σύλληψη δε μπορεί να τερματίσει τη κύηση. Εντούτοις μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επείγουσα αντισύλληψη, φτάνει να τοποθετείται στη μήτρα μέχρι και επτά ημέρες μετά την "επικίνδυνη" συνουσία, με σκοπό να αποτρέψει μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη.

Το σπιράλ αποτελεί κατάλληλη μέθοδο αντισύλληψης για γυναίκες που έχουν πρόβλημα στη χρήση μεθόδων φραγμού, ή στο να θυμούνται να παίρνουν το χάπι κάθε βράδυ ή γενικά επιθυμούν μια μέθοδο "χωρίς σκοτούρες". Επιπλέον στις καπνίστριες, θηλάζουσες και σε αυτές που δεν επιθυμούν άλλα παιδιά (συμπληρωμένη οικογένεια). Η τοποθέτηση του ενδομήτριου σπειράματος είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί είτε κατά το τέλος της εμμηνορρυσίας, είτε μετά από έκτρωση ή τοκετό. Η τοποθέτηση και η αφαίρεση γίνεται στο ιατρείο και δεν προϋποθέτει νάρκωση.

Το σπιράλ δε συστήνεται σε νεαρές άτοκες γυναίκες και σε αυτές με πολλαπλούς ερωτικούς συντρόφους, διότι δεν παρέχει καμία απολύτως προστασία από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.

 

 

Γ] Ορμονική Αντισύλληψη

Αντισυλληπτικό χάπι

Το κλασσικό «χάπι» χορηγείται για 21 ημέρες ακολουθούμενο από διακοπή 7 ημερών οπότε και έρχεται η έμμηνος ρήση.

Ο βασικός μηχανισμός δράσης των ορ­μονών αυτών είναι η αναστολή της ωοθυλακιορρηξίας και η ρευστοποίηση της τραχηλικής βλέννας. Έτσι , κατά την επαφή , τα σπερματοζωάρια δεν μπορούν να διασχίσουν τον τράχηλο και να περάσουν στο εσωτερικό της μήτρας ώστε να φτάσουν στη σάλπιγγα και να γονιμοποιήσουν το ωάριο. Εν τω μεταξύ, δεν απελευθερώνεται κανένα ωάριο από την ωοθήκη , ώστε να το γονιμοποιήσουν τα σπερματοζωάρια αφού το "χάπι" αναστέλλει την ωορρηξία. Αλλά ακόμα και εάν αυτά τα δύο εμπόδια ξεπεραστούν , το "χάπι" δημιουργεί ένα "αφιλόξενο " ενδομήτριο οπού δεν μπορεί να εμφυτευτεί το γονιμοποιημένο ωάριο.

Τα ποσοστά επιτυχίας της μεθόδου, εφόσον δεν παραλείπονται χάπια είναι πάνω από 99.99% και θεωρούνται τα υψηλότερα από όλες τις άλλες μεθόδους αντισύλληψης.

Εντούτοις στην Ελλάδα μόλις το 2-3% των γυναικών χρησιμοποιεί το αντισυλληπτικό χάπι, ενώ η πλειοψηφία αυτών το παίρνει με άλλη ένδειξη (π.χ. πολυκυστικές ωοθήκες, αμηνόρροια κτλ). Τα ποσοστά σε άλλες χώρες είναι τελείως διαφορετικά, για παράδειγμα στο Ηνωμένο Βασίλειο το ποσοστό των γυναικών που επιλέγει τα  χάπια ως μέθοδο αντισύλληψης ξεπερνά το 70%. Η βασική αιτία για το φαινόμενο αυτό πιθανώς είναι η γενική πεποίθηση ότι τα χάπια προκαλούν κινδύνους ή ακόμα και καρκίνο του μαστού.

Νεότερα επιστημονικά δεδομένα καθιστούν τα σύγχρονα αντισυλληπτικά απόλυτα ασφαλή, εφόσον γίνεται ορθολογική χρήση τους και υπάρχει καθοδήγηση από το γυναικολόγο. Επίσης τα αντισυλληπτικά χάπια παρέχουν και πλεονεκτήματα στη γυναίκα, όπως σταθερό κύκλο, μικρότερο ποσοστό δυσμηνόρροιας (πόνος στη περίοδο), και μικρότερο ποσοστό σε καρκίνο της ωοθήκης. Αντίθετα το ποσοστό των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων είναι υψηλότερο σε αυτή την ομάδα.

 

Χάπι της επόμενης μέρας (morning after pill)

Αποτελεί μια εύκολη και γρήγορη λύση, ίσως και μια ανακούφιση μετά από κάποιο «λάθος» κατά τη συνουσία. Η επείγουσα αντισύλληψη εφαρμόζεται όταν υπήρξε σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις ή σε περίπτωση που η συνήθης αντισυλληπτική μέθοδος έχει αποτύχει (π.χ. αν ξεχαστεί η λήψη του αντισυλληπτικού χαπιού ή αν υπάρξει «ατύχημα» με το προφυλακτικό).

Είναι απαραίτητο να γίνει σαφές στη γυναίκα ότι το χάπι της επόμενης μέρας δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κανονική μέθοδος αντισύλληψης, λόγω των παρενεργειών που παρουσιάζει σε συχνή χρήση.

Συνηθέστερα το χάπι περιέχει μια υψηλή δόση λεβονογεστρέλης. Το κουτί περιέχει 2 χάπια τα οποία πρέπει να λαμβάνονται εντός των πρώτων 12 ωρών και όχι αργότερα των 72 ωρών από τη σεξουαλική επαφή, με διαφορά 12 ωρών μεταξύ των δύο δισκίων. Σημειώνεται ότι η μέθοδος αυτή αντισύλληψης δεν ενδείκνυται να χρησιμοποιείται παραπάνω από μία φορά σε κάθε κύκλο, ενώ η αποτελεσματικότητα της μειώνεται προοδευτικά καθώς αυξάνεται το χρονικό διάστημα της λήψης του δισκίου μετά τη συνουσία.

 

Εμφυτεύματα Norplants

Τα εμφυτεύματα Norplants είναι συστήματα που αποτελούνται από έξι μικρές κάψουλες σιλικόνης που περιέχουν μια συνθετική προγεστίνη (λεβονοργεστρέλη) η οποία απελευθερώνεται σταδιακά. Οι κάψουλες τοποθετούνται ακριβώς κάτω από το δέρμα (στο υποδόριο) στις έσω πλευρές των άνω άκρων με μικρή χειρουργική διαδικασία. Η τεχνική είναι ασφαλής με υψηλή αποτελεσματικότητα αντισύλληψης για μεγάλα χρονικά διαστήματα (έως 5 χρόνια). Ενδείκνυται για γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας, σεξουαλικά ενεργείς που επιθυμούν συνεχή αντισύλληψη. Εντούτοις δεν εισάγεται στη χώρα μας.

 

Ενέσιμη Ορμονική Αντισύλληψη

Πρόκειται για προγεσταγόνα σε μορφές βραδείας αποδέσμευσης που διατίθενται στο εμπόριο ως ενέσιμα ενδομυικά σκευάσματα και χορηγούνται κάθε 2-3 μήνες. Η αντισυλληπτική τους ενέργεια στηρίζεται στη δράση του προγεσταγόνου στα όργανα. Αξιοσημείωτες είναι οι παρενέργειες των ενεσίμων προγεσταγόνων τα οποία διαταράσσουν τον εμμηνορρυσιακό κύκλο ή προκαλούν κολπικές αιμορραγίες. Επιπλέον, εάν η τεκνοποίηση είναι επιθυμητή, μπορεί μετά την παύση της χορήγησής τους η επαναφορά της γονιμότητας να διαρκέσει μέχρι και δύο χρόνια. Η καθοδήγηση των γυναικών σχετικά με τη μέθοδο και τις παρενέργειές της πριν τη χορήγηση των ενεσίμων αντισυλληπτικών είναι σημαντική. Τα ενέσιμα προγεσταγόνα ως αντισυλληπτική μέθοδος προορίζονται για γυναίκες που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν αντισυλληπτικά από του στόματος ή ενδομήτριο σπείραμα (IUD).

 

Χρήσιμα links:

1.    Mayo Clinic 

2.    National Health System (UK)

3.    Medline Plus

4.    American College of Obstetrics and Gynecology

5.    Χάπι επόμενης μέρας – Drugs.com 
 

 

Για περισσότερες ή ειδικές πληροφορίες γράψτε στο e-mail: infobgyn@gmail.com