Ταξίδι στη Κύηση

Γράφει ο ιατρός

Πέτρος Χειρίδης, MD,PhD

Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-χειρουργός

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστ. Δ/ντης– Νομική Υπηρεσία ομίλου ΙΑΣΩ.

 

Με δεδομένο ότι περίπου οι μισές από τις κυήσεις συμβαίνουν απρόοπτα, δεν είναι λίγες οι φορές που η διαπίστωση μιας εγκυμοσύνης συμπίπτει χρονικά με τον προγραμματισμό κάποιου ταξιδιού. Αυτό μπορεί να είναι αναψυχής, επαγγελματικής δραστηριότητας ή και επίσκεψης συγγενικών προσώπων. Στο κείμενο που ακολουθεί απαντάμε σε πολλά από τα συχνά ερωτήματα της επιτόκου αναφορικά με το Ταξίδι στη Κύηση.

Γιατί η επίτοκος είναι ξεχωριστός ταξιδιώτης;

Η γυναίκα κατά την εγκυμοσύνη πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι αποτελεί μέλος της «ομάδας υψηλού κινδύνου». Αυτό σημαίνει ότι παρόλο που η σωματική και ψυχική της υγεία μπορεί να ήταν άριστη πριν από την κύηση, τώρα, είναι περισσότερο ευάλωτη ακόμα και σε κινδύνους που η ίδια μπορεί να θεωρεί συνηθισμένους.

 

Πότε είναι η καλύτερη περίοδος για ταξίδι κατά την κύηση;

Σύμφωνα με το Αμερικανικό κολλέγιο Μαιευτήρων-Γυναικολόγων (ACOG), η ασφαλέστερη περίοδος για να ταξιδέψει μια επίτοκος είναι το β’ τρίμηνο (18-24 εβδομάδες), τότε που η επίτοκος αισθάνεται σχετικά καλά και ο κίνδυνος μιας πρόωρης ρήξης των υμένων («σπάσιμο των νερών») ή πρόωρου τοκετού είναι μικρότερος. Στη γυναίκα που διανύει το γ’ τρίμηνο της κύησης θα πρέπει να συστήνεται να αποφεύγει το ταξίδι, λόγω της δύσκολης  πρόσβασης σε ιατρική βοήθεια εάν αυτή κριθεί αναγκαία.  Σε κάθε περίπτωση πριν το σχεδιασμό κάποιου ταξιδιού, η επίτοκος θα πρέπει να συμβουλεύεται τον θεράποντα ιατρό της και να καθοδηγείται σε εξατομικευμένο επίπεδο.

Πότε πρέπει να αποφεύγεται το ταξίδι κατά την κύηση;

Ορισμένες καταστάσεις στην εγκυμοσύνη θέτουν τη μητέρα και το έμβρυο σε υψηλότερο κίνδυνο συγκριτικά με μια φυσιολογική κύηση. Σε αυτές τις περιπτώσεις η επίτοκος θα πρέπει να ενθαρρύνεται να αναβάλλει το ταξίδι μέχρι να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος είτε μέχρι το πέρας της κύησης:

  • Μαιευτικές καταστάσεις οι οποίες αποτελούν σχετική αντένδειξη για ταξίδι συμπεριλαμβάνουν την ανεπάρκεια τραχήλου ή τη περίδεση του τραχήλου, την απειλούμενη αποβολή (αιμόρροια στην κύηση), την πολύδυμη κύηση, το ιστορικό πρόωρης ρήξης των εμβρυϊκών υμένων ή το ιστορικό τοξιναιμίας σε προηγούμενη κύηση, την υπέρταση και το διαβήτη κυήσεως και τις ακραίες ηλικίες της επιτόκου (νεότερης των 15 ετών ή μεγαλύτερης των 35 ετών).
  • Γενικές ιατρικές παθήσεις από τις οποίες μπορεί να πάσχει μία επίτοκος και οι οποίες αποτελούν σχετική αντένδειξη για ταξίδι αποτελούν το ιστορικό θρομβοεμβολικής νόσου, η καρδιακή νόσος (βαλβιδοπάθεια, καρδιομυοπάθεια, καρδιακή ανεπάρκεια), η πνευμονική υπέρταση, το άσθμα ή άλλη πνευμονική νόσος, η νεφρική νόσος, η βαριά αναιμία ή οι αιμοσφαιρινοπάθειες (Μεσογειακή αναιμία, σφαιροκυττάρωση, μικροδρεπανοκυτταρική αναιμία), η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης.​

 

 

Τι πρέπει να γνωρίζει η επίτοκος πριν ταξιδέψει;

Η επίτοκος που σχεδιάζει ένα ταξίδι θα πρέπει να γνωρίζει μια σειρά από σημαντικά ζητήματα πριν την αναχώρηση της.

Εάν βρίσκεται σε αρχόμενη εγκυμοσύνη, θα πρέπει να έχει διαπιστωθεί με βεβαιότητα ότι η κύηση είναι ενδομήτριος, και θα πρέπει να έχει αποκλειστεί πλήρως η πιθανότητα μίας εξωμητρίου κύησης. Αυτό διασφαλίζεται με την εξέταση υπερήχων του πρώτου τριμήνου, με την οποία ελέγχονται οι εμβρυϊκοί παλμοί. Στην ίδια εξέταση διαπιστώνεται εάν η κύηση είναι μονήρης ή πολύδυμη, γεγονός που αποτελεί μια εξίσου σημαντική πληροφορία, δεδομένου ότι στη δεύτερη περίπτωση οι κίνδυνοι που διατρέχουν η γυναίκα και τα έμβρυα είναι αρκετά μεγαλύτερος. Επίσης η γυναίκα θα πρέπει να γνωρίζει το πρόγραμμα των εξετάσεων ρουτίνας προγεννητικού ελέγχου, όπως είναι η αυχενική διαφάνεια και το PAPP-A στο τέλος του α’ τριμήνου, και το υπερηχογράφημα Β’ επιπέδου στο μέσον της κύησης, ώστε να προγραμματίσει το ταξίδι της, δίχως να χάσει τις ιατρικές εξετάσεις που εξαρτώνται από την ηλικία της κύησης.

Εάν η επίτοκος ταξιδεύει στο εξωτερικό, καλό θα είναι να γνωρίζει αν υπάρχουν κέντρα παροχής ιατρικής βοήθειας, καθώς και αν διαθέτει ιατρική ασφάλεια με ισχύ στον τόπο προορισμού, η οποία θα την καλύψει σε περίπτωση επιπλοκής. Δεδομένου ότι ο αιματοκρίτης της εγκύου φυσιολογικά ελαττώνεται κατά το β’ μισό της κύησης, η πιθανότητα μετάγγισης αίματος θα πρέπει να έχει ληφθεί υπόψη πριν τον σχεδιασμό του ταξιδιού. Η ομάδα αίματος της εγκύου θα πρέπει να είναι γνωστή, και εφόσον είναι αρνητική για τον παράγοντα ρέζους (Rhesus), θα πρέπει να της χορηγείται προφυλακτική ένεση με αντι-D γ-σφαιρίνη στις 28 εβδομάδες της κύησης, η οποία θα πρέπει να επαναλαμβάνεται μετά τον τοκετό και εφόσον το νεογνό είναι θετικό στον παράγοντα Rhesus.

Επίσης το ταξίδι σε τροπικές ζώνες επιβάλει να γνωρίζουμε για την επίτοκο το αντιγονικό της προφίλ για τους ιούς της ηπατίτιδας B και C, καθώς και για τον ιό του AIDS (HIV-I και HIV-ΙΙ). Στη περίπτωση που η επίτοκος ταξιδεύει σε χώρα με υψηλά ποσοστά φυματίωσης θα πρέπει να υποβληθεί σε δερματική δοκιμασία φυματινοαντίδρασης (Mantoux test) πριν και μετά το ταξίδι.

 

Πώς η επίτοκος μπορεί να προετοιμαστεί καλύτερα για ένα ταξίδι;

Καλό θα είναι η επίτοκος να μη ταξιδεύει μόνη της, αλλά να συνοδεύεται τουλάχιστο από έναν συγγενή της. Το επίπεδο της άνεσης της επηρεάζεται σημαντικά με το ταξίδι.

Τυπικά συμπτώματα που συναντά η επίτοκος ως ταξιδιώτης  περιλαμβάνουν την αδιαθεσία, τη κόπωση, τη δυσπεψία, τη δυσκοιλιότητα, τη συχνοουρία, την κολπορροια (ροή υγρών από το κόλπο), τις κράμπες στα κάτω άκρα και τις αιμορροϊδες. Κάποια μέτρα πρόληψης για τα συγκεκριμένα προβλήματα αφορούν τη λήψη μικρών τακτικών γευμάτων, την καλή ενυδάτωση, την αποφυγή τροφίμων και αναψυκτικών που φέρνουν αέρια πριν από προγραμματισμένες πτήσεις (διότι τα αέρια διογκώνονται σε υψόμετρο) και την περιοδική κίνηση των κάτω άκρων για να αποφεύγεται η φλεβόσταση.

Η επίτοκος στο ταξίδι πρέπει να ξεκουράζεται επαρκώς, να αποφεύγει την επαφή με άτομα σε αδιαθεσία ή γνωστή λοίμωξη, και να μην καταναλώνει αλκοόλ, ιδιαίτερα στο α’ τρίμηνο της κύησης, διότι αυτό είναι τερατογώνο. Το κάπνισμα αντενδείκνυται σε όλη την εγκυμοσύνη και συνδεέται με  μικρότερο βάρος γέννησης του νεογνου και πρόωρο τοκετό. Η σεξουαλική επαφή μπορεί να διεξάγεται κανονικά στην εγκυμοσύνη με την προϋπόθεση ότι λαμβάνονται μέτρα προφύλαξης και δεν συνυπάρχουν μαιευτικοί λόγοι διακοπής της επαφής όπως η χαμηλή πρόσφυση του πλακούντα και η αιμόρροια στην κύηση.

Συμπτώματα και σημεία που μπορεί να συναντήσει η επίτοκος και απαιτούν ιατρική παρακολούθηση και συμβουλή συμπεριλαμβάνουν:

  • την κολπική αιμόρροια (αίμα ή πήγματα από το κόλπο),
  • τα κοιλιακά άλγη ή τις επίμονες συσπάσεις,
  • τη ρήξη των εμβρυϊκών υμένων (σπάσιμο των νερών)
  • την επίμονη κεφαλαλγία ή τις διαταραχές στην όραση και
  • το έντονο πρήξιμο στα κάτω άκρα.

 

Τι θα πρέπει να περιέχει το ταξιδιωτικό «φαρμακείο» της επιτόκου;

Η επίτοκος σε σύγκριση με το συνηθισμένο ταξιδιώτη, μπορεί να μεταφέρει ορισμένα επιπλέον φάρμακα και αντικείμενα, τα οποία είναι δυνατό να της φανούν χρήσιμα ή και απαραίτητα. Τέτοια είναι τα ακόλουθα: 

  • Παυσίπονα – η παρακεταμόλη (π.χ Depon®, Panadol®) επιτρέπεται σε όλα τα στάδια της κύησης για την αντιμετώπιση του εμπύρετου, της κεφαλαλγίας είτε την αντιμετώπιση τοπικής φλεγμονής και πόνου. Τα σπασμολυτικά (Buscopan®) επίσης δεν βλάπτουν στη κύηση και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε κοιλιακά άλγη που οφείλονται στη δραστηριότητα  του εντέρου.
  • Φάρμακα κατά της δυσπεψίας όπως ήπια αντιόξινα (π.χ Simeco®) ή ακόμα και κάποια αντισταμινικά (Zantac®), μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια στην κύηση. Αντίθετα οι αναστολείς πρωτονίων (omeprazole, pantoprazole) δε συστήνονται διότι η δράση τους στην εγκυμοσύνη είναι αμφίβολη.  Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα πρέπει να αποφεύγονται σε όλα τα τρίμηνα της εγκυμοσύνης.
  • Βιταμίνες της κύησης – ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρος και φυλικό οξύ λαμβάνονται σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντα ιατρού.
  • Για την αντιμετώπιση της αφυδάτωσης σε περίπτωση διάρροιας ή εμέτων, χρήσιμοι είναι οι φακελίσκοι ενυδάτωσης (Almora®) οι οποίοι περιέχουν πολύτιμους ηλεκτρολύτες σε συνδυασμό με ποσότητα νερού. Τα αντιδιαρροϊκά φάρμακα δε συστήνονται παρά σε μεμονωμένες περιπτώσεις.
  • Ένα πλαστικό θερμόμετρο είναι επίσης απαραίτητο. Η υψηλή θερμοκρασία σώματος δεν είναι συμβατή με την εγκυμοσύνη. Έτσι στη περίπτωση που η επίτοκος ανεβάζει πυρετό άνω των 38,5οC, πρέπει να λαμβάνει άμεσα αντιπυρετικό. Αν ο πυρετός επιμένει παρά τη λήψη του αντιπυρετικού, πρέπει να ζητηθεί ιατρική βοήθεια.
  • Η επίτοκος που ταξιδεύει σε θερμές και τροπικές περιοχές, πρέπει να έχει απαραιτήτως μαζί της αντιηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας καθώς και άλλα μέσα αντιηλιακής προστασίας όπως καπέλο και γυαλιά, αφού η έκθεση στον ήλιο και ειδικά η ηλιοθεραπεία αντενδείκνυται απόλυτα στην κύηση.​    

  • ​​Άλλα χρήσιμα αντικείμενα περιλαμβάνουν λίγη σκόνη τάλκ, εντομοαπωθητική λοσιόν, παστίλιες κατά της ναυτίας, καθώς και αντιμυκητιασικά υπόθετα για την αντιμετώπιση της μυκητιασικής κολπίτιδος στο β’ και γ’ τρίμηνο. Στις γυναίκες που ταξιδεύουν στο γ’ τρίμηνο, κάποιοι συστήνουν να έχουν μαζί τους ένα μικρό μανόμετρο για τον προσδιορισμό της αρτηριακής τους πίεσης και stick ούρων με τα οποία θα μπορούν να ελέγχουν για λευκωματουρία ή γλυκοζουρία και σε περίπτωση παθολογικών ευρημάτων να ζητούν ιατρική βοήθεια.

 

Είμαι έγκυος. Μπορώ να πάω σε βουνό;

Δεν υπάρχουν αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία που να δηλώνουν την οφειλόμενη σε μεγάλο υψόμετρο, δυσμενή έκβαση της εγκυμοσύνης. Εντούτοις οι προορισμοί σε μεγάλο υψόμετρο, συνήθως αφορούν απομακρυσμένες περιοχές χωρίς τη κατάλληλη υποδομή για την αντιμετώπιση του μαιευτικού επείγοντος. Σε υψόμετρα έως 2.500 μέτρα συνήθως δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτά τα ύψη η σωματική άσκηση της επιτόκου θα πρέπει να περιορίζεται σημαντικά για να περιορίζεται και η ανάγκη για επιπλέον οξυγόνωση.  Παρόλο που οι επιδράσεις του μεγάλου υψόμετρου στο έμβρυο δεν είναι γνωστές, συνιστάται στην επίτοκο να αποφεύγει προορισμούς σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 3.500 μέτρων  (12,000 ft).

Με ανάλογο τρόπο οι καταδύσεις (scuba diving) αποτελούν απόλυτη αντένδειξη για την εγκυμοσύνη ακόμα και σε μικρά βάθη εξαιτίας του υψηλού κινδύνου να αναπτύξει το έμβρυο το σύνδρομο αποσυμπίεσης.

 

Είμαι έγκυος. Μπορώ να πάω κρουαζιέρα;

Η κρουαζιέρα αποτελεί έναν δημοφιλή τρόπο αναψυχής. Υπολογίζεται ότι 12 εκατομμύρια άνθρωποι ταξίδεψαν σε κρουαζιερόπλοια παγκοσμίως το 2007, από τους οποίους το 8% ήταν μόνο από τη βόρεια Αμερική. Ανάμεσα στους δημοφιλέστερους προορισμούς ανήκουν τα νησιά της Καραϊβικής, της Μεσογείου, της Αλάσκας και του Μεξικού. Μία τυπική κρουαζιέρα διαρκεί περίπου 7 ημέρες  ενώ μέσο όρο στο πλοίο επιβιβάζονται 4.000 επιβάτες και πλήρωμα, προερχόμενοι από διάφορες περιοχές του κόσμου, με διαφορετική κουλτούρα και διαφορετικές συνήθειες σωματικής υγιεινής.

Είναι αντιληπτό ότι ο υπερπληθυσμός σε περιορισμένο χώρο πάνω στο πλοίο, καθιστά τη μετάδοση μολυσματικών ασθενειών ευχερέστερη. Στις ομάδες υψηλού κινδύνου, στις οποίες ανήκει και η επίτοκος, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος μετάδοσης της γρίπης, της πνευμονίας από Legionella και της ιογενούς γαστρεντερίτιδας.  Για την αποφυγή τέτοιων λοιμώξεων κατά την κύηση, συνιστάται η σχολαστική διατήρηση της ατομικής της υγιεινής, με τακτικό πλύσιμο των χεριών και η αποφυγή των σημείων του πλοίου με συνωστισμό ή με πτωχό εξαερισμό. Για την πρόληψη της ναυτίας είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν ειδικές παστίλιες, αλλά για την αντιμετώπιση της ναυτίας τα συμβατικά αντιισταμινικά και αντιιλιγγικά αποφεύγονται στην κύηση.  

Η ιατρική βοήθεια εν πλω, ποικίλει από χώρα σε χώρα, από εταιρία σε εταιρία και από πλοίο σε πλοίο, αλλά σε μέσο όρο ισχύει η αναλογία, 1 κλίνη για κάθε 1.000 επιβάτες και πλήρωμα, ενώ σε καμία περίπτωση δε μπορεί να αντιμετωπίσει επείγουσες μαιευτικές καταστάσεις.

 

Είμαι έγκυος. Μπορώ να ταξιδέψω με το αυτοκίνητο;

Το ταξίδι με το αυτοκίνητο ή άλλο τροχοφόρο όχημα θεωρείται ασφαλέστερο μέσον μεταφοράς της επιτόκου από άποψη έκθεσης της σε ακτινοβολία ή σε παθογόνους μικροοργανισμούς. Εντούτοις η μετακίνηση με το αυτοκίνητο αποτελεί το συνηθέστερο τρόπο τραυματισμού της επιτόκου, ως συνέπεια των τροχαίων ατυχημάτων, και ευθύνεται για το μεγαλύτερο ποσοστό νοσηρότητας της επιτόκου και θνησιμότητας του εμβρύου.

Όταν η επίτοκος κάθεται στο μπροστινό κάθισμα, ιδιαίτερα στη θέση του οδηγού, και δε φοράει ζώνη ασφαλείας, τότε σε περίπτωση ατυχήματος όλη η δύναμη της σύγκρουσης ασκείται στη περιοχή της κοιλιάς και οι συνέπειες μπορεί να είναι ολέθριες ακόμα και στις μικρές ταχύτητες. Υπολογίζεται ότι ο κίνδυνος απώλειας μιας εγκυμοσύνης είναι τριπλάσιος όταν η επίτοκος δε φοράει τη ζώνη ασφαλείας. Επίσης μια μελέτη από το Michigan ανέφερε ότι η ζώνη στο αυτοκίνητο θα μπορούσε να σώσει τη ζωή σε 200 έμβρυα ετησίως.

Η απώλεια της εγκυμοσύνης δεν είναι το μόνο που μπορεί να συμβεί σε ένα τροχαίο. Επιπλέον η αποκόλληση του πλακούντα και ο πρόωρος τοκετός έως και αρκετές ώρες μετά το ατύχημα μπορεί να ευθύνονται για ένα δυσμενές αποτέλεσμα της κύησης. Συνεπώς, η ζώνη ασφαλείας στο αυτοκίνητο κρίνεται απολύτως απαραίτητη κατά τη μετακίνηση της επιτόκου, όπως ακριβώς είναι απαραίτητη και για τη μη-έγκυο.

Συχνά τίθεται και το ερώτημα της σωστής τοποθέτησης της ζώνης ασφαλείας πάνω από τη «φουσκωμένη» κοιλιά της εγκυμοσύνης. Στο α’ τρίμηνο η τοποθέτηση της ζώνης δε διαφέρει από αυτή στις μη-εγκύους. Στο β’ και γ’ τρίμηνο της εγκυμοσύνης η ζώνη του αυτοκινήτου η οποία έχει τρία σημεία στήριξης παρέχει ικανοποιητική προστασία για τη μητέρα και το έμβρυο. Η ζώνη περνάει από τον ώμο μπροστά από την κλείδα και στη μέση του στήθους ανάμεσα στους μαστούς, χωρίς να πιέζει το λαιμό. Η ζώνη της μέσης πρέπει να περνάει πάντοτε κάτω από την κοιλιά από τον ένα γοφό στον άλλο. Η ζώνη της μέσης ποτέ δεν πρέπει να τοποθετείται πάνω από την κοιλιά της επιτόκου. Επιπλέον σε καμία περίπτωση δε πρέπει να τοποθετείται ο ώμος μπροστά από την ζώνη του ώμου ώστε η επίτοκος να φοράει μόνο τη ζώνη της μέσης. Έχει βρεθεί ότι σε απότομες επιβραδύνσεις η ζώνη της μέσης από μόνη της δεν προστατεύει το έμβρυο από τραυματισμούς.

 

 

Χρήσιμα links:

1.    Mayo Clinic: 
http://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/pregnancy-week-by-week/exper...
2.    Medline Plus: 
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/patientinstructions/000608.htm
3.    WebMD
http://www.webmd.com/baby/tc/travel-during-pregnancy-topic-overview
4.    American College of Obstetrics and Gynecology
http://www.acog.org/Patients/FAQs/Travel-During-Pregnancy
5.    UpToDate
http://www.uptodate.com/contents/general-travel-advice-beyond-the-basics
6.    Center of Disease Control (CDC)
http://wwwnc.cdc.gov/travel/yellowbook/2016/advising-travelers-with-spec...

 

Για περισσότερες ή ειδικές πληροφορίες γράψτε στο e-mail:  infobgyn@gmail.com