Γράφει ο ιατρός

Πέτρος Χειρίδης, MD,PhD

Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-χειρουργός

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστ. Δ/ντης– Νομική Υπηρεσία ομίλου ΙΑΣΩ.

Πόνος στη περίοδο - Δυσμηνόρροια

Τι είναι η δυσμηνόρροια;

Κάθε εμμηνορρυσία η οποία συνοδεύεται από έντονο κοιλιακό άλγος ονομάζεται δυσμηνόρροια. Η ένταση του πόνου ποικίλει σημαντικά, συνεπώς σε κάποιες γυναίκες απλά προκαλεί μία ενόχληση η οποία είναι υποφερτή, ενώ σε άλλες είναι τόσο ισχυρή που τις καθιστά ουσιαστικά ανήμπορες να πραγματοποιήσουν αρκετές από τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Ένας άλλος τρόπος να αξιολογηθεί η ένταση του πόνου είναι η ανταπόκριση του στα αναλγητικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο πόνος υποχωρεί με κοινά παυσίπονα, ενώ σε άλλες δεν ελέγχεται ούτε με ισχυρά αντιφλεγμονώδη αναλγητικά.

Πόσο συχνή είναι η δυσμηνόρροια;

Περισσότερες από τις μισές νεαρές γυναίκες και έφηβες υποφέρουν από δυσμηνόρροια, δηλαδή ένα κωλικοειδές ή αμβλύ κοιλιακό άλγος που επικεντρώνεται στο κατώτερο 1/3 της κοιλιάς και ακτινοβολεί προς τη ράχη και τους γοφούς.

Πού οφείλεται η δυσμηνόρροια;

Η δυσμηνόρροια διακρίνεται σε «πρωτοπαθή» όταν δεν ανευρίσκεται οργανικό αίτιο που να τη δικαιολογεί, και «δευτεροπαθή» όταν το άλγος οφείλεται σε άλλα γυναικολογικά ή συστηματικά προβλήματα.

Τι είναι η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια;

Η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια πιστεύεται ότι προκαλείται από κάποιες ουσίες τις προσταγλανδίνες, οι οποίες διεγείρουν τη σύσπαση της μήτρας, προκειμένου να εξέλθουν από τον κόλπο τα προϊόντα της εμμηνορρυσίας (κάτι σαν πολύ μικρός τοκετός). Στα πρώτα 1-2 χρόνια από την εμμηναρχή, δηλαδή την εκκίνηση της εμμηνορρυσίας, οι κύκλοι συνήθως δεν είναι επώδυνοι επειδή είναι ανοωρρηκτικοί. Εντούτοις αργότερα με την έναρξη της ωορρηξίας, αυξάνονται τα επίπεδα των προσταγλανδινών στο αίμα προκαλώντας επώδυνες συσπάσεις της μήτρας στη περίοδο. Παραδόξως, τα επίπεδα των ουσιών αυτών στο αίμα, δεν σχετίζονται πάντα με την ένταση του πόνου, επομένως σε πολλές γυναίκες με έντονη δυμηνόρροια τα επίπεδα των προσταγλανδινών είναι χαμηλά. Κατά συνέπεια θεωρούμε ότι άλλοι παράγοντες όπως η γενετική προδιάθεση, η κατασκευή του σώματος καθώς και ψυχολογικοί παράγοντες όπως το stress συμβάλλουν στην συνολική εικόνα που έχει μια γυναίκα κατά τη διάρκεια της εμμηνορρυσίας της.

Τι είναι η δευτεροπαθής δυσμηνόρροια;

Η δευτεροπαθής δυσμηνόρροια προκαλείται από ινομυώματα, ενδομητρίωση, κύστες στην ωοθήκη ή λοίμωξη στη πύελο.

Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου για τη δυσμηνόρροια;

Η πιθανότητα μία γυναίκα να έχει δυσμηνόρροια αυξάνεται με τους παρακάτω προδιαθεσικούς παράγοντες:

• Οικογενειακό ιστορικό με μητέρα ή μεγαλύτερη αδερφή που έπασχε από δυσμηνόρροια.
• Αυξημένο καθημερινό άγχος
• Μειωμένη σωματική άσκηση
• Τακτική λήψη καφεΐνης
• Ιστορικό με πυελική φλεγμονώδη νόσο

Πώς θα καταλάβω ότι πάσχω από δυσμηνόρροια;

Τα συμπτώματα της δυσμηνόρροιας αφορούν σε ένα αμβλύ, περιοδικό άλγος στο υπογάστριο (το κάτω μέρος της κοιλιάς) το οποίο αντανακλά προς τη ράχη ή τους γοφούς. Σε μερικές περιπτώσεις συνυπάρχει ναυτία, τάση προς έμετο, νευρικότητα, εφίδρωση, ζάλη και καταβολή δυνάμεων. Το άλγος συνήθως διαρκεί τις πρώτες 2-3 ημέρες της περιόδου. Σε αρκετές γυναίκες παρατηρείται ύφεση των συμπτωμάτων έπειτα από τον πρώτο τοκετό, γεγονός που εξηγείται από τη διάταση της μήτρας ή τη βελτιωμένη αιμάτωση και μυϊκή δραστηριότητα που συμβαίνει κατά την εγκυμοσύνη.

Πώς τίθεται η διάγνωση της δυσμηνόρροιας;

Προκειμένου να τεθεί η διάγνωση της πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας πρέπει να αποκλειστούν όλα τα γυναικολογικά αίτια που εμπλέκονται στη δευτεροπαθή. Απαιτείται λοιπόν, η εξέταση από γυναικολόγο, όπου θα γίνει λήψη ενός καλού ιστορικού, ένα  υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων και γυναικολογική εξέταση. Η παρουσία ινομυωμάτων ή άλλων πυελικών όγκων, καθώς και η πυελική φλεγμονή θα αποκλειστούν με τις παραπάνω εξετάσεις. Στη περίπτωση της ενδομητρίωσης η απόλυτη διάγνωση τίθεται μόνο έπειτα από διαγνωστική λαπαροσκόπηση. Δυστυχώς η λαπαροσκόπηση στη χώρα μας εφαρμόζεται μόνο σε εξειδικευμένα κέντρα και από εκπαιδευμένη χειρουργική ομάδα, με συνέπεια αρκετές γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση, να διαφεύγουν της διάγνωσης, και να αντιμετωπίζονται ως πρωτοπαθείς δυσμηνόρροιες μη λαμβάνοντας τη σωστή θεραπεία.

Πώς θεραπεύεται η δυσμηνόροια;

Η δευτεροπαθής δυσμηνόρροια προϋποθέτει την αντιμετώπιση της υποκείμενης γυναικολογικής αιτίας.

Στη θεραπεία της πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας έχουν χρησιμοποιηθεί πολλά φαρμακευτικά σκευάσματα. Η πλέον δημοφιλής επιλογή είναι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (non-steroidal-anti-inflammatory drugs - NSAIDs), τα οποία καταστέλλουν τη παραγωγή των προσταγλανδινών και μειώνουν τη συγκέντρωση τους στο αίμα και στη μήτρα. Σε αυτή την ομάδα συμπεριλαμβάνονται φαρμακευτικές ουσίες όπως η κοινή ασπιρίνη, η δικλοφενάκη η ιμπουπροφένη, η ναπροξένη και άλλες. Υπάρχουν πολυάριθμα σκευάσματα αυτών των ουσιών, τα οποία διαφέρουν στο τρόπο και τον βαθμό δράσης, συνεπώς αν ένα σκεύασμα αποτύχει, μπορεί να αντικατασταθεί με κάποιο άλλο της κατηγορίας αυτής. Επίσης τα φάρμακα αυτά αποδίδουν περισσότερο όταν λαμβάνονται με τα πρώιμα συμπτώματα της εμμηνορρυσίας και για τις 1-2 πρώτες μέρες, δηλαδή όταν ο πόνος είναι εντονότερος. Στις γυναίκες που έχουν τακτικό κύκλο είτε αυτές που αντιλαμβάνονται από κάποιες αλλαγές στο σώμα τους ότι έπεται η περίοδος συχνά συστήνεται η λήψη του φαρμάκου πριν την έναρξη της περιόδου, ώστε να προληφθεί ο πόνος προτού ακόμα αρχίσει.

Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα έχουν και πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες όπως δυσπεψία, ναυτία, εξανθήματα, κεφαλαλγία, ενώ ενοχοποιούνται στη πρόκληση του έλκους του στομάχου έπειτα από χρόνια ή παρατεταμένη χρήση. Η λήψη παρακεταμόλης εναλλασσόμενα με τα αντιφλεγμονώδη μπορεί να περιορίσει τη χρήση τους, ενώ η ταυτόχρονη λήψη γαστροπροφύλαξης συστήνεται από πολλούς ιατρούς προκειμένου να αποφευχθούν οι ανεπιθήμητες δράσεις στο πεπτικό.

Άλλες ομάδες φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στη δυσμηνόρροια περιλαμβάνουν τα παράγωγα της κωδεϊνης, και τα σπασμολυτικά, τα οποία βοηθούν πολλές γυναίκες και προκαλούν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες συγκριτικά με τα αντιφλεγμονώδη.

Τα αντισυλληπτικά χάπια, βελτιώνουν πολύ τα συμπτώματα της δυσμηνόρροιας ελαττώνοντας τα επίπεδα των ορμονών που εμπλέκονται στη παθογένεση της, εντούτοις δε συστήνονται ποτέ μόνο με αυτή την ένδειξη. Εφόσον η γυναίκα επιθυμεί την αντισυλληπτική τους δράση, είτε πρέπει να λάβει αντισύλληψη για άλλους ιατρικούς λόγους, τότε η ταυτόχρονη αποτελεσματικότητα τους στη καταπολέμηση της δυσμηνόρροιας είναι αποδεκτή.

Ποιες οι εναλλακτικές θεραπείες της δυσμηνόρροιας;

Διατροφικές οδηγίες επίσης συνεισφέρουν και περιλαμβάνουν την αύξηση της ίνας, του ασβεστίου και των σύνθετων υδρογονανθράκων, και περιορισμό του κόκκινου κρέατος, του λίπους, της καφεϊνης και της ζάχαρης.

Η σωματική άσκηση μπορεί να φέρει κάποια βελτίωση στη δυσμηνόρροια, επειδή παράγονται ενδορφίνες (φυσικά αναλγητικά) στον εγκέφαλο. Αντίθετα το κάπνισμα ενοχοποιείται ότι αυξάνει τον πόνο στη δυσμηνόρροια.

Επίσης η θέση του σώματος μπορεί να περιορίσει το κοιλιακό άλγος. Μία απλή τεχνική είναι «εμβρυϊκή στάση», δηλαδή η κάμψη των κάτω άκρων  με τα γόνατα να πλησιάζουν στο στήθος, και τα χέρια    να   αγκαλιάζουν ένα μαξιλάρι μπροστά στη κοιλιά.

Άλλες μορφές θεραπείας έχουν δοκιμαστεί όπως ψυχοθεραπεία, αρωματοθεραπεία, τεχνικές μασάζ, και βελονισμός αλλά η ανταπόκριση είναι υποκειμενική και αμφισβητούμενη.

Ποια η πρόγνωση της δυσμηνόρροιας;

Με τη φαρμακευτική θεραπεία τα συμπτώματα της πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας υποχωρούν και η πρόγνωση είναι άριστη. Στις περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή, πρέπει να αναζητούνται πιθανά γυναικολογικά αίτια όπως η ενδομητρίωση τα οποία χρήζουν ειδικής θεραπείας.

Λέξεις Κλειδιά:

• Ενδομητρίωση — Η ανάπτυξη του ενδομητρίου (ιστού της μήτρας) εκτός της μήτρας, η οποία συνδέεται με χρόνια φλεγμονή και πόνο κυρίως στη περιοχή της κατώτερης κοιλιάς.
• Ορμόνη  — Ένας χημικός αγγελιοφόρος που παράγεται από κάποιο αδένα, ελευθερώνεται στο αίμα και επιδρά σε απομακρυσμένα κύτταρα.
• Προσταγλανδίνες — Παράγοντες που ελευθερώνονται στους ιστούς και το αίμα και σχετίζονται με τη φλεγμονή.
• Διαγνωστική Λαπαροσκόπηση — Η επισκόπηση του εσωτερικού της κοιλιάς με ειδική κάμερα που εισάγεται από μία μικρή τομή μήκους 1cm στον αφαλό της κοιλιάς. Η λαπαροσκόπηση επιτρέπει τη λήψη βιοψίας και τη διάγνωση παθήσεων, καθώς και την εισαγωγή μικρών ειδικά σχεδιασμένων εργαλείων για τη διεξαγωγή χειρουργικών επεμβάσεων δίχως να απαιτείται η διάνοιξη της κοιλιάς με χειρουργική τομή.
• Ωορρηξία — Η μηνιαία απελευθέρωση ωαρίου από την ωοθήκη.

Χρήσιμα links:

1.    Mayo Clinic

2.    National Health System (UK)

3.    Medline Plus

4.    UpToDate

5.    WomensHealth.gov
 

Για περισσότερες ή ειδικές πληροφορίες γράψτε στο e-mail:  infobgyn@gmail.com