Εξέταση Μαστού

Γράφει ο ιατρός

Πέτρος Χειρίδης, MD,PhD

Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-χειρουργός

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστ. Δ/ντης– Νομική Υπηρεσία ομίλου ΙΑΣΩ.

 

Προληπτικός Έλεγχος Μαστών

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος σε διάγνωση καρκίνος της γυναίκας. Εντούτοις η θνησιμότητα αυτού του καρκίνου έχει μειωθεί σημαντικά λόγω του προληπτικού ελέγχου του μαστού. Το 90% των γυναικών όπου διαπιστώνεται καρκίνος του μαστού μικρότερος από 2 εκατοστά, ζει μία εντελώς φυσιολογική ζωή. Ο προληπτικός έλεγχος μαστού περιλαμβάνει την αυτοεξέταση, την κλινική ψηλάφηση και την απεικονιστική εξέταση του μαστού (υπέρηχος, μαστογραφία, MRI). 

 

Τι είναι η αυτοεξέταση μαστού;

Η αυτοεξέταση μαστού, είναι μία μέθοδος ελέγχου (screening) που μπορεί να κάνει μία γυναίκα μόνη της στο σπίτι. Ως εξέταση είναι απλή και οικονομική και αποτελεί μέρος του προληπτικού ελέγχου του μαστού.

 

Γιατί γίνεται η αυτοεξέταση μαστού;

Η κάθε γυναίκα «ξέρει» το σώμα της καλύτερα από τον καθένα. Ο σκοπός της εξέτασης είναι, μέσω της τακτικής εφαρμογής της, να γνωρίζει η γυναίκα τη μορφολογία και την υφή των μαστών της (breast awareness), και να μπορέσει να αναγνωρίσει έγκαιρα οποιαδήποτε αλλαγή.

Η αλλαγή δε σημαίνει κατ’ ανάγκη κακοήθεια – συνεπώς δε χρειάζεται πανικός, παρά μόνο ευαισθητοποίηση για να γίνει περισσότερος έλεγχος.  

 

Πότε πρέπει να γίνεται η αυτοεξέταση μαστού;

Η καλύτερη στιγμή για να γίνει η αυτοεξέταση μαστού στην αναπαραγωγική ηλικία είναι 7-10 ημέρες μετά την έναρξη της περιόδου, όταν οι μαστοί βρίσκονται σε κατάσταση ηρεμίας από πλευράς ορμονικής διέγερσης. Στην εμμηνόπαυση η εξέταση γίνεται οποιαδήποτε μέρα.

Καταστάσεις όπως η κύηση, η λοχεία, η λήψη ορμονών, η τοποθέτηση εμφυτευμάτων και η εμμηνόπαυση επηρεάζουν τη δομή των μαστών και την ευαισθησία της εξέτασης.

 

Υπάρχουν κίνδυνοι από την αυτοεξέταση μαστού;

Δεν υπάρχουν κίνδυνοι από την εξέταση. Εντούτοις μπορεί να θεωρηθεί ως κίνδυνος, η αυξημένη ανησυχία της γυναίκας όταν ψηλαφήσει μία μάζα μέχρι να καθησυχαστεί από το γιατρό της. 

 

Πώς γίνεται η αυτοεξέταση μαστού;

Επιλέξτε τη χρονική στιγμή της εξέτασης. Η αυτοεξέταση αφορά τόσο την επισκόπηση δηλαδή τον οπτικό έλεγχο των μαστών στον καθρέπτη, όσο και τη ψηλάφηση  του κάθε μαστού και της μασχάλης με τις άκρες των δακτύλων.  Η εξέταση μπορεί να γίνει σε όρθια ή σε ύπτια θέση. Χρήσιμες οδηγίες στην αυτοεξέταση είναι οι ακόλουθες:

  • Εφαρμόστε αργές κυκλικές κινήσεις με τις άκρες των δακτύλων.
  • Ασκήστε διαφορετικά επίπεδα πίεσης – πιέστε λιγότερο για να αισθανθείτε τους ιστούς κοντά στο δέρμα και πιέστε περισσότερο για τους βαθύτερους ιστούς και τις περιοχές κοντά στα πλευρά και το στέρνο. 
  • Εφαρμόστε μεθοδική τεχνική ώστε να εξεταστεί όλος ο μαστός και η μασχάλη.
  • Μη βιάζεστε – διαθέστε λίγα λεπτά από το χρόνο σας για αυτή την εξέταση. 

 

Πότε πρέπει να πάω στο γιατρό;

Αν παρατηρήσετε κάποιο από τα ακόλουθα, επισκεφτείτε τον ιατρό σας.

  • Αλλαγές στο σχήμα ή την παρυφή του μαστού
  • Ψηλαφητό ογκίδιο το οποίο δε μεταβάλλεται μετά τη περίοδο.
  • Πάχυνση του δέρματος, ερυθρότητα, ξεφλούδισμα, ραγάδες ή φαγούρα
  • Μεταβολές στη θηλή, εισολκή, αλλαγές στο σχήμα ή τη θέση της.
  • Έκκριμα από τη θηλή, ιδίως αν είναι αιματηρό 

Μπορεί να απαιτηθεί να υποβληθείτε σε επιπλέον εξετάσεις όπως ψηλάφηση, υπέρηχο ή μαστογραφία. 

 

Αν αυτοεξετάζομαι τακτικά μπορώ να αποφύγω τη κλινική εξέταση ή τη μαστογραφία;

Η απάντηση είναι όχι. Η αυτοεξέταση δεν υποκαθιστά τις υπόλοιπες εξετάσεις μαστού. Η αυτοεξέταση από μόνης της έχει ευαισθησία μόνο 20-30% στην ανίχνευση του καρκίνου και δεν αυξάνει το ποσοστό επιβίωσης, γι’ αυτό πολλοί γιατροί δεν τη συστήνουν ως μέθοδο screening. Εντούτοις, όλοι συμφωνούν πως το να «γνωρίζει» η γυναίκα το μαστό της, είναι πολύτιμο. 

 

Πότε πρέπει να  γίνεται η κλινική ψηλάφηση μαστού;

Η κλινική εξέταση μαστού πρέπει να γίνεται όπως και η αυτοεξέταση, 7-10 ημέρες μετά την έναρξη της εμμηνορρυσίας όταν ο μαστός βρίσκεται σε κατάσταση ορμονικής ηρεμίας. Ωστόσο, αν η γυναίκα προσέλθει για έλεγχο μαστού κάποια άλλη ημέρα του κύκλου δεν πρέπει να «χάνεται» η ευκαιρία της κλινικής εξέτασης.

 

Πώς γίνεται η κλινική εξέταση μαστού;

Η κλινική εξέταση μαστού γίνεται από τον επαγγελματία υγείας. Στην αρχή λαμβάνεται ένα σύντομο ιατρικό ιστορικό αναφορικά με τον κύκλο, τα φάρμακα, τις επεμβάσεις ή άλλες παθήσεις που μπορεί να επηρεάζουν το μαστό. Για την κλινική εξέταση η γυναίκα πρέπει να είναι γυμνή από τη μέση και πάνω.

Πρώτα γίνεται η επισκόπηση των μαστών σε συνθήκες καλού φωτισμού. Μπορεί να σας ζητηθεί να σηκώσετε τα χέρια πάνω από το κεφάλι, ή να σπρώξετε τη μέση ώστε να συσπαστούν οι μύες του θώρακα, προκειμένου να ελεγχθεί η συμμετρία των μαστών.

Έπειτα η ψηλάφηση γίνεται σε ύπτια θέση, με τη γυναίκα να έχει το ένα χέρι πίσω από το κεφάλι της. Ο κάθε μαστός ψηλαφάται προσεκτικά, αργά, μεθοδικά προκειμένου να ελεγχθούν όλα τα τεταρτημόρια, η περιοχή πάνω από τη κλείδα και αυτή της μασχάλης. Αν η γυναίκα προσέρχεται με συγκεκριμένο εύρημα, αυτό εξετάζεται τελευταίο και χαρακτηρίζεται ως προς τη θέση, το μέγεθος, τη σύσταση και την κινητικότητα του.    

Γενικά η εξέταση δεν πονάει, ούτε προκαλεί ενόχληση στη γυναίκα, εκτός αν υπάρχει οίδημα ή φλεγμονή. Η κλινική εξέταση πρέπει να εκτιμάται σε συνδυασμό με την αυ­τοεξέταση και τη μαστογραφία.

 

Τι είναι η μαστογραφία;

Η μαστογραφία είναι μία χαμηλής δόσης ακτινογραφία των μαλακών μορίων του μαστού η οποία μπορεί να κάνει διά­γνωση ενός όγκου του μαστού πριν να γίνει αυτός ψηλαφητός. Η μαστογραφία αποτελεί βασική εξέταση του προληπτικού ελέγχου του μαστού.

 

Γιατί ο τακτικός έλεγχος με μαστογραφία είναι τόσο σημαντικός;

Σε μελέτες μεγάλων πληθυσμών, φάνηκε ότι εφόσον η μαστογραφία γίνεται τακτικά  (κάθε 2 χρόνια), η θνησιμότητα από το καρκίνο του μαστού μειώνεται  έως και 45%.

Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, ο ένας στους 3 καρκίνους που διαγιγνώσκονται στις γυναίκες είναι ο καρκίνος του μαστού, δηλαδή ο καρκίνος του μαστού είναι με διαφορά ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες (29%). Εντούτοις, η θνησιμότητα από τον καρκίνο του μαστού έχει μειωθεί σημαντικά  - στο 14% όλων των καρκίνων (American Cancer Society, 2013). Αυτή  η μείωση, οφείλεται κυρίως στην έγκαιρη διάγνωση της νόσου με τη μαστογραφία.

Οι γυναίκες πρέπει να πειστούν ότι ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού από την ακτινοβολία της μαστο­γραφίας είναι πολύ μικρός.

 

Πότε πρέπει να ξεκινήσω να κάνω μαστογραφία;

Το Αμερικανικό Κολλέγιο Μαιευτήρων-Γυναικολόγων (ACOG) συστήνει την έναρξη ελέγχου  με μαστογραφία μετά το 40ο έτος, κάθε 1-2 χρόνια και μέχρι τα 70 έτη.

Οι γυναίκες υψηλού κινδύνου (με οικογενειακό ιστορικό) καρκίνου του μαστού μπορεί να ωφεληθούν από την πρωϊμότερη έναρξη του ελέγχου με μαστογραφία ή άλλες  μεθόδους, όπως το υπερηχογράφημα και το MRI.

 

Η ψηφιακή μαστογραφία είναι καλύτερη της συμβατικής;

Η ψηφιακή μαστογραφία πλεονεκτεί της συμβατικής για τους εξής λόγους:

  • Μικρότερη δόση ακτινοβολίας. Οι σύγχρονοι ψηφιακοί μαστογράφοι παίρνουν περισσότερες λήψεις από τον κάθε μαστό με 25% λιγότερη ακτινοβολία κατά μέσο όρο.
  • Βελτιωμένη εικόνα υψηλότερης ευκρίνειας. Επιτρέπει τον καλύτερο έλεγχο του μαστού, αφού υπάρχει η δυνατότητα μεγέθυνσης και επεξεργασίας της εικόνας.
  • Διόρθωση της εικόνας. Βελτίωση της φωτεινότητας (brightness) και της αντίθεσης (contrast).  
  • Δυνατότητα αποθήκευσης της εικόνας. Η διαγνωστική ικανότητα της μαστογραφίας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη σύγκριση μεταξύ των νέων και παλιότερων εξετάσεων. Η ψηφιακή διαχείριση των εικόνων καθιστά ευκολότερη και αμεσότερη αυτή τη σύγκριση.
  • Η δυνατότητα να λαμβάνεται δεύτερη γνώμη και περισσότερη ανάλυση. Πολλά διαγνωστικά κέντρα έχουν συνεργασίες μεταξύ τους και μπορούν να ανταλλάσουν πληροφορίες και απόψεις αναφορικά με κάποιες εξετάσεις.

 

Το υπερηχογράφημα μαστών πλεονεκτεί της μαστογραφίας;

Το υπέρηχο μαστών δεν αντικαθιστά τη μαστογραφία, αλλά τη συμπληρώνει. Πλεονεκτεί στο γεγονός ότι δεν έχει ακτινοβολία, συνεπώς χρησιμοποιείται ως εργαλείο screening ή για τη διερεύνηση ευρημάτων σε νεαρές γυναίκες κάτω των 40 ετών. Επίσης είναι χρήσιμο στην αναγνώριση κυστικών όγκων και στη διάκριση τους από συμπαγείς μάζες. Επιτρέπει την ταυτόχρονη ψηλάφηση μαστού με υπέρηχο για τη διερεύνηση μιας βλάβης και καθοδηγεί τη λήψη βιοψιών.

Μειονεκτεί συγκριτικά με τη μαστογραφία στην ανίχνευση των αποτιτανώσεων (εναποθέσεων ασβεστίου).

Σύγχρονα μηχανήματα υπερήχων έχουν τη δυνατότητα εξέτασης του μαστού με ελαστογραφία,  μία τεχνική που προσδιορίζει την ελαστικότητα των ιστών και «αναγνωρίζει» τους συμπαγείς όγκους, αυξάνοντας την ευαισθησία της μεθόδου.   

 

Τι είναι η μαγνητική τομογραφία μαστού;

Η μαγνητική τομογραφία επιτρέπει τον λεπτομερή έλεγχο του μαστού σε πολλαπλές τομές. Επίσης οι τομές εισάγονται σε ειδικό πρόγραμμα στον υπολογιστή και επιτρέπουν την ψηφιακή τρισδιάστατη απεικόνιση με την οποία ο μαστός ελέγχεται σε όλα τα πλάνα και επίπεδα στο χώρο.

 

Η μαγνητική είναι καλύτερη των άλλων μεθόδων;

Η μαγνητική μαστογραφία είναι η πλέον ευαίσθητη εξέταση στην ανακάλυψη του καρκίνου του μαστού, αφού ανακαλύπτει διπλάσιους έως τριπλάσιους καρκίνους σε σύγκριση με την μαστογραφία ή το συνδυασμό μαστογραφίας και υπερήχων. Επίσης, ανακαλύπτει τον καρκίνο σε πρωϊμότερο στάδιο από τις άλλες μεθόδους.

Εντούτοις, είναι ακριβή μέθοδος και σύμφωνα με τη βιβλιογραφία έχει αρκετά ψευδώς θετικά αποτελέσματα. Για αυτούς τους λόγους δεν αντικαθιστά τις άλλες μεθόδους, αλλά έχει συγκεκριμένες ενδείξεις, οι οποίες είναι:

  • Γυναίκες με ευρήματα στη μαστογραφία ή τον υπέρηχο που χρήζουν περεταίρω διερεύνησης.
  • Γυναίκες με υψηλό κίνδυνο καρκίνου μαστού (οικογενειακό ιστορικό ή θετικό γονίδιο BRCA)
  • Γυναίκες με διαγνωσμένο καρκίνο μαστού όπου ελέγχεται η έκταση και η σταδιοποίηση της νόσου.
  • Γυναίκες που λαμβάνουν θεραπεία για καρκίνο μαστού όπου ελέγχονται η ανταπόκριση στη θεραπεία και η υποτροπή της νόσου.
  • Γυναίκες με εμφυτεύματα μαστού (σιλικόνης) που δυσχεραίνουν τη μαστογραφία.

 

Υπάρχουν κίνδυνοι από τη μαγνητική τομογραφία μαστού;

Η μαγνητική τομογραφία δεν έχει ακτινοβολία. Πιθανώς, ο μόνος κίνδυνος είναι η αλλεργική αντίδραση στη σκιαγραφική ουσία που χορηγείται πριν την εξέταση. Εντούτοις τα περισσότερα διαγνωστικά κέντρα λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα αντιμετώπισης.

Θα μπορούσε να θεωρηθεί κίνδυνος η κλειστοφοβία που νιώθουν πολλές ασθενείς μέσα στον τομογράφο. Αυτή αντιμετωπίζεται με ελαφρά προ-νάρκωση και χαλάρωση της ασθενούς.

 

Τι είναι η Ultra Fast μαγνητική μαστού;

Η Ultra Fast είναι εξέταση μαγνητικής τομογραφίας διάρκειας μόνο 3 λεπτών, αντί 40 λεπτών που διαρκεί η απλή μαγνητική τομογραφία μαστών. Η δραστική μείωση του χρόνου της εξέτασης έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους και δεν δημιουργεί τη δυσάρεστη αίσθηση της συμπίεσης των μαστών. Η εξέταση δεν έχει ακτινοβολία και η ευαισθησία της είναι σχεδόν τριπλάσια της συμβατικής μαστογραφίας ειδικά στις γυναίκες με πυκνούς μαστούς.

Η ταχεία μαγνητική μαστογραφία αποτελεί την ιδανική συμπληρωματική εξέταση της μαστογραφίας στον προληπτικό έλεγχο του μαστού.  

 

Τελικά ποια εξέταση να κάνω για να παρακολουθώ το μαστό μου;

Οι οδηγίες που έχει δώσει το American Cancer Society είναι οι εξής:

  • Έναρξη της μαστογραφίας στην ηλικία των 40 ετών
  • Φυσική εξέταση μαστού. Από την ηλικία των 20 ετών σε περιοδική βάση ανά 3-ετία. Μετά την ηλικία των 40 ετών, σε ετήσια βάση μαζί με τη μαστογραφία ή υπέρηχο.
  • Αυτοεξέταση μαστού. Προαιρετική, ξεκινώντας από την ηλικία των 20 ετών. 

 

 

Χρήσιμα links:

1.    Mayo Clinic: 
http://www.mayoclinic.org/tests-procedures/breast-exam/basics/definition...
http://mayoclinichealthsystem.org/locations/rice-lake/medical-services/m...
2.    Medline Plus: 
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/001993.htm
3.    WebMD
http://www.webmd.com/women/clinical-breast-examination
4.    American College of Obstetrics and Gynecology (ACOG)
http://www.acog.org/About-ACOG/News-Room/Practice-Advisories/ACOG-Practi...
http://www.acog.org/About-ACOG/News-Room/News-Releases/2011/Annual-Mammo...
5.    American Cancer Society (cancer.org)
http://www.cancer.org/cancer/breastcancer/moreinformation/breastcancerea...
6.    Breastcancer.org
http://www.breastcancer.org/symptoms/testing/types/self_exam/bse_steps?g...

 

Για περισσότερες ή ειδικές πληροφορίες γράψτε στο e-mail: infobgyn@gmail.com