H Coombs’ είναι μία διαγνωστική εξέταση αίματος για την ανεύρεση αιτίας αναιμίας του εμβρύου. Στην εγκυμοσύνη η αιμολυτική αναιμία του εμβρύου προκαλείται από μητρικά αντισώματα κατά την ευαισθητοποίηση της μητέρας στον παράγοντα ρέζους (Rh+). Ο στόχος της έμμεσης Coombs’ είναι να διαπιστωθεί η ευαισθητοποίηση της μητέρας και η παραγωγή αντισωμάτων ενάντια στο έμβρυο που κυοφορεί.

Τι είναι η εξέταση Coombs’;

H Coombs’ είναι μία διαγνωστική εξέταση αίματος για την ανεύρεση αιτίας αναιμίας του εμβρύου. Η αναιμία πρακτικά, σημαίνει την ελαττωμένη ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς. Η αιμοσφαιρίνη είναι η πρωτεΐνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων η οποία δεσμεύει και μεταφέρει το οξυγόνο. Μία από τις αιτίες αναιμίας είναι η αιμόλυση, δηλαδή η καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η απλή εξέταση αίματος μπορεί να προσδιορίσει το βαθμό της αναιμίας. Εντούτοις προκειμένου να εξακριβωθεί το αίτιο της αναιμίας, δηλαδή για το αν πρόκειται για αιμολυτική ή άλλου είδους αναιμία,  απαιτείται άλλη εξέταση, η δοκιμασία Coombs’.

Πού οφείλεται η αιμολυτική αναιμία;

Η αιμόλυση των ερυθρών αιμοσφαιρίων μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Για παράδειγμα στη δρεπανοκυτταρική αναιμία, το αίτιο της αιμόλυσης είναι το παθολογικό δρεπανοειδές σχήμα των ερυθροκυττάρων. Μία άλλη αιτία αιμόλυσης είναι η αυτοάνοση, όπου ο οργανισμός αναγνωρίζει τα ερυθρά αιμοσφαίρια ως ξένα σώματα και παράγει αντισώματα που προκαλούν τη καταστροφή τους. Αυτό-άνοσα αντισώματα κατά των ερυθρών αιμοσφαιρίων εμπλέκονται στη παθογένεια πολλαπλών νοσημάτων του κολλαγόνου όπως είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος. Εκτός από τις νόσους του κολλαγόνου, στους ενήλικες, οι αιμολυτικές αναιμίες είναι δυνατό να προκληθούν από διάφορα αίτια, όπως ιογενείς λοιμώξεις, κακοήθειες (λέμφωμα), φάρμακα (methyldopa, quinidine), μεταγγίσεις και άλλα.

Στην εγκυμοσύνη η αιμολυτική αναιμία του εμβρύου προκαλείται από μητρικά αντισώματα κατά την ευαισθητοποίηση της μητέρας στον παράγοντα ρέζους (Rh+). Το ανοσοποιητικό σύστημα της μητέρας αναγνωρίζει τον παράγοντα ρέζους στα ερυθρά αιμοσφαίρια του εμβρύου ως «ξένο σώμα», και παράγει αντισώματα για την εξόντωση τους. Η λύση των ερυθρών αιμοσφαιρίων του εμβρύου προκαλεί σοβαρή αναιμία  που μπορεί να οδηγήσει σε  ύδρωπα και θάνατο του εμβρύου.

Τι είναι άμεση και τι έμμεση Coombs’;

Η δοκιμασία Coombs’ διακρίνεται σε δύο επιμέρους εξετάσεις:

• Στην άμεση Coombs’ ανιχνεύονται τα αντιγόνα στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων του ασθενούς που εξετάζεται τα οποία είναι δυνατό να προκαλέσουν ευαισθητοποίηση.
• Στη έμμεση Coombs’ ελέγχεται  η παρουσία ειδικών αντισωμάτων στον ορό του αίματος  του ασθενούς (δηλαδή της εγκυμονούσης), τα οποία στρέφονται κατά των ερυθρών αιμοσφαιρίων του εμβρύου.

Με άλλα λόγια η άμεση Coomb’s εφαρμόζεται στο αίμα του εμβρύου, ενώ η έμμεση στο αίμα της μέλλουσας μητέρας.

Πώς γίνεται η εξέταση Coombs’;

Η έμμεση Coombs’ πραγματοποιείται με την απλή αιμοληψία από τη μητέρα και δεν προϋποθέτει κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία.

Η άμεση Coomb’s γίνεται έπειτα από τη λήψη του εμβρυϊκού αίματος, δηλαδή με μια αιματηρή διαδικασία με κίνδυνο για τη ζωή του εμβρύου και δεν πραγματοποιείται για το σκοπό αυτό. Η λήψη αίματος από το έμβρυο μπορεί να απαιτηθεί προκειμένου να προσδιοριστεί ο αιματοκρίτης του εμβρύου και να πραγματοποιηθεί ενδομήτρια μετάγγιση του εμβρύου.

Πώς ερμηνεύονται τα αποτελέσματα της εξέτασης  Coombs’;

Στην εγκυμοσύνη μία αρνητική εξέταση Coombs’ είναι καθησυχαστική διότι σημαίνει ότι η εγκυμονούσα δεν έχει ευαισθητοποιηθεί στον θετικό παράγοντα ρέζους του εμβρύου συνεπώς δεν παράγει αντισώματα.

Ένα θετικό αποτέλεσμα της έμμεσης Coombs’ στην κύηση, συνεπάγεται  ότι η εγκυμονούσα έχει ευαισθητοποιηθεί στον παράγοντα Rh+  από προηγούμενη κύηση, αποβολή ή μετάγγιση. Η ανοσολογική απάντηση της μητέρας κατά του εμβρύου μπορεί να εκτιμηθεί ποσοτικά με την έκφραση των τίτλων των συγκεκριμένων αντισωμάτων στον ορό του μητρικού αίματος. Εφόσον οι τίτλοι των αντισωμάτων διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα η κύηση διεξάγεται ομαλά. Αντίθετα όταν οι τίτλοι των αντισωμάτων στο μητρικό αίμα είναι υψηλοί, η αντιμετώπιση εξατομικεύεται ανάλογα με την ηλικία κύησης και το βαθμό της αναιμίας του εμβρύου. Σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται τακτικός υπερηχογραφικός έλεγχος του εμβρύου, ενώ όταν το έμβρυο επηρεάζεται σημαντικά από την αναιμία μπορεί να πραγματοποιηθεί ενδομήτρια μετάγγιση σε εξειδικευμένα κέντρα.

Λέξεις Κλειδιά

• Αντίσωμα — Πρωτεΐνη του ανοσοποιητικού συστήματος που χρησιμοποιείται ως όπλο ενάντια σε ξένους προς το σώμα εισβολείς.
• Αντιγόνο — Χημική ουσία που προκαλεί ανοσοποιητική αντίδραση
• Αναιμία — Ελαττωμένη ικανότητα του σώματος να οξυγονώσει τους ιστούς, οφειλόμενη  σε ελαττωμένη αιμοσφαιρίνη ή σε μειωμένο αριθμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος.
• Αιμοσφαιρίνη — Η πρωτεΐνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων η οποία δεσμεύει το οξυγόνο στους πνεύμονες, το μεταφέρει και το ελευθερώνει στους ιστούς.
• Αιμόλυση — Η διαδικασία λύσης δηλαδή καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
• Παράγοντας Ρέζους (Rh) — Μία ομάδα αντιγόνων στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων (όπως είναι η ομάδα Α,Β,Ο) η οποία ελέγχεται από 6 γονίδια (c,d,e,C,D,E). Η παρουσία του γονιδίου D ορίζει το ρέζους ως θετικό (Rh+), ενώ η απουσία του ως ρέζους αρνητικό (Rh-). Το 75% του γενικού πληθυσμού έχει ρέζους θετικό στο αίμα του. Όταν μία μητέρα με ρέζους αρνητικό κυοφορεί έμβρυο με ρέζους θετικό (κληρονομούμενο από τον πατέρα) τότε υπάρχει η πιθανότητα ευαισθητοποίησης της μητέρας, με συνέπεια την παραγωγή αντισωμάτων εναντίον των εμβρυϊκών αιμοσφαιρίων και αιμολυτική νόσο του εμβρύου.

Χρήσιμα links:​

1.    Medline Plus: 
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003344.htm
2.    WebMD
http://www.webmd.com/a-to-z-guides/antibody-tests
3.    The Merck Manual of Medicine
http://www.merckmanuals.com/professional/hematology-and-oncology/anemias...
4.    NHS – National Health System (UK)
http://www.nhs.uk/Conditions/Rhesus-disease/Pages/Diagnosis.aspx
5.    Medscape (e-medicine)
http://emedicine.medscape.com/article/974349-treatment
6.    Perinatology.com : 
http://www.perinatology.com/Archive/Isoimmunization.htm

Για περισσότερες ή ειδικές πληροφορίες γράψτε στο e-mail: infobgyn@gmail.com