Φυσιολογικός Τοκετός

Γράφει ο ιατρός

Πέτρος Χειρίδης, MD,PhD

Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-χειρουργός

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστ. Δ/ντης– Νομική Υπηρεσία ομίλου ΙΑΣΩ.

 

Φυσιολογικός Τοκετός

Ο τοκετός είναι μια φυσιολογική διαδικασία, μία στιγμή αλησμόνητη στη ζωή της γυναίκας, μία ζωντανή αλλαγή για το ζευγάρι…

Την εμπειρία του τοκετού, τη βιώνει διαφορετικά η κάθε γυναίκα, αλλά και η ίδια γυναίκα σε κάθε μία από τις γέννες της. Σε πολλές περιπτώσεις ο τοκετός είναι μία διαδικασία λίγων ωρών, ενώ σε άλλες, μπορεί να δοκιμάζονται οι φυσικές και ψυχικές αντοχές της επιτόκου. Η εξέλιξη των γεγονότων ενός τοκετού είναι απρόβλεπτη, ακόμα και για την πολυτόκο. Εντούτοις η γυναίκα μπορεί να προετοιμαστεί με το να γνωρίζει την τυπική «εικόνα» του τοκετού.

 

Πώς θα καταλάβω ότι αρχίζει ο τοκετός μου;

Από τη στιγμή που μία επίτοκος εισέρχεται στο μήνα της, κάθε μέρα είναι υποψήφια για την έναρξη του αυτόματου τοκετού. Μολονότι δε γνωρίζουμε ακριβώς τους μηχανισμούς με τους οποίους το σώμα της γυναίκας «εκκινεί» τον τοκετό, υπάρχουν τρεις πιθανές εκδηλώσεις, τις οποίες όταν αναγνωρίσει η επίτοκος θα πρέπει να ξεκινήσει για το μαιευτήριο. Αυτές είναι οι εξής:

  1. Αίμα από τον κόλπο. Καλείται και «σημάδι της επιτόκου» και χαρακτηρίζεται από μικρή ποσότητα φρέσκου κόκκινου αίματος από τον κόλπο. Αυτό μπορεί να συμβεί έως και αρκετά 24ωρα πριν την έναρξη του τοκετού.
  2. Το «σπάσιμο των νερών» ή αλλιώς η ρήξη των υμένων της κύησης, η οποία εκδηλώνεται με ακούσια αποβολή υγρών από τον κόλπο. Η επίτοκος είναι δυνατό να αισθανθεί τη ρήξη των υμένων όπως ακριβώς είναι και η ακούσια αποβολή των ούρων, η οποία επίσης συμβαίνει συχνά στις τελειόμηνες. Εντούτοις, προκειμένου η απώλεια ούρων να διαφοροποιηθεί, η επίτοκος μπορεί να πάει να ουρήσει και να φορέσει στεγνά ρούχα και εσώρουχα. Αν αισθανθεί εκ νέου υγρασία στα γεννητικά όργανα, τότε αυτή σίγουρα προέρχεται από τον κόλπο και όχι από την ουροδόχο κύστη.
  3. Έναρξη των συστολών (ωδίνων) της μήτρας, τις οποίες η γυναίκα αισθάνεται στη κοιλιά της, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να τις ψηλαφήσει με τα χέρια της στον πυθμένα της μήτρας, κάτω από το στέρνο. Η συχνότητα των συστολών είναι ο παράγοντας που δείχνει την έναρξη του τοκετού και όχι η διάρκεια η οποία είναι πάντοτε σύντομη. Αν οι συστολές είναι τακτικές, τότε θα πρέπει να χρονομετρούνται, και εφόσον συμβαίνουν σε διαστήματα μικρότερα των 30 λεπτών, η επίτοκος θα πρέπει να οδηγηθεί στην αίθουσα τοκετού.  

Σημαντικό είναι πως αν αντιληφθεί κάποιο από τα παραπάνω σημάδια η επίτοκος, δεν χρειάζεται πανικός. Αντίθετα, με ηρεμία πρέπει να ενημερωθεί ο ιατρός και να ξεκινήσει η διαδικασία της μεταφοράς της επιτόκου προς το μαιευτήριο.

 

Τι θα γίνει μόλις φτάσω στο μαιευτήριο;

Η επίτοκος πάντοτε οδηγείται στην «παραλαβή», του μαιευτηρίου. Εκεί, ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό, ελέγχει τη κατάσταση του εμβρύου με την ακρόαση των παλμών και προετοιμάζει τη γυναίκα για την αίθουσα τοκετού. Στις διαδικασίες περιλαμβάνεται η λήψη καλού ιστορικού, η κολπική εξέταση για την αξιολόγηση της διαστολής, η λήψη εργαστηριακών εξετάσεων αίματος και ο καθαρισμός της γεννητικής περιοχής και του εντέρου. Έπειτα η γυναίκα οδηγείται στην αίθουσα τοκετού, όπου τοποθετείται αναπαυτικά σε ειδική κλίνη, ενώ παράλληλα είναι δυνατή η ακρόαση των παλμών του εμβρύου με καρδιοτοκογράφο.

 

Τι θα μου συμβεί στην αίθουσα τοκετού;

Ο φυσιολογικός τοκετός έχει τρία στάδια.

  1. Το πρώτο στάδιο που περιλαμβάνει τον αρχόμενο τοκετό και τη φάση των ωδίνων μέχρι τη τελεία διαστολή του τραχήλου
  2. Το δεύτερο στάδιο που ξεκινάει με τη τελεία διαστολή του τραχήλου και την εξώθηση της επιτόκου, μέχρι τη γέννηση του νεογνού
  3. Το τρίτο στάδιο της υστεροτοκίας, δηλαδή της εξόδου του πλακούντα (ύστερο) και της σύσπασης της μήτρας.

Κάθε στάδιο είναι απαραίτητο να ολοκληρωθεί με επιτυχία, προκειμένου να μεταβούμε στο επόμενο. Η ομαλή εξέλιξη και των τριών σταδίων είναι που καθορίζει έναν επιτυχημένο φυσιολογικό τοκετό.  

 

Τι συμβαίνει στο πρώτο στάδιο του τοκετού;

Στο στάδιο αυτό, η επίτοκος αρχικά είναι ξεκούραστη, και οι ωδίνες της μήτρας, ασθενείς σε ένταση και αραιές σε συχνότητα. Αργότερα, οι συστολές της μήτρας γίνονται ολοένα ισχυρότερες αλλά και συχνότερες, έως κάθε 3-4 λεπτά η μία με την επόμενη (ενεργή φάση). Οι ωδίνες οδηγούν προοδευτικά στη διαστολή και την εξάλειψη του τραχήλου, ενώ ο χρόνος της ηρεμίας (ή παύλας) μεταξύ τους, δίνει τη δυνατότητα στην επίτοκο να ξεκουραστεί και να οξυγονώσει το μωρό της. Οι ωδίνες είναι απολύτως απαραίτητες για τη διαστολή του τραχήλου. Δίχως τις ωδίνες δεν είναι δυνατή η εξέλιξη του τοκετού.

Το πρώτο στάδιο έχει τη μεγαλύτερη διάρκεια. Η διάρκεια ποικίλει σημαντικά, από γυναίκα σε γυναίκα, αλλά και μεταξύ των τοκετών της ίδιας γυναίκας. Εκτός από τη παρουσία των ωδίνων, μια σειρά από παράγοντες επηρεάζουν τη χρονική διάρκεια αυτού του σταδίου. Στους παράγοντες περιλαμβάνονται το βάρος και η ηλικία της επιτόκου, η πολυτοκία,  το σχήμα της λεκάνης, η σύσταση και το πάχος του τραχήλου, η θέση και το βάρος του εμβρύου, η θέση της κεφαλής του εμβρύου, το μήκος του ομφαλίου λώρου, η χρήση επισκληριδίου αναλγησίας και άλλοι. 

 

Τι συμβαίνει στο δεύτερο στάδιο του τοκετού;

Το δεύτερο στάδιο του τοκετού είναι το στάδιο της εξώθησης. Αυτό αρχίζει με την τελεία (=πλήρη) διαστολή του τραχήλου και ολοκληρώνεται με τη γέννηση του μωρού.

Η επίτοκος προτρέπεται να σπρώξει με δύναμη προς τα κάτω, κρατώντας την αναπνοή της. Η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει σε διάφορες στάσεις της εγκύου, εντούτοις για την αποφυγή τραυματισμών προτιμάται η ύπτια θέση στο κρεβάτι. Οι διαδοχικές προσπάθειες της επιτόκου, μαζί με τις συστολές της μήτρας, συνεργικά λειτουργούν ως δύναμη που προωθεί το έμβρυο μέσα από το κολπικό κανάλι.

Αρχικά γεννιέται η κεφαλή του εμβρύου, η οποία συλλαμβάνεται και υποστηρίζεται απαλά, έπειτα γεννιούνται οι ώμοι και το υπόλοιπο σώμα. Ο ομφάλιος λώρος απολινώνεται και τέμνεται και στο νεογνό παρέχεται οξυγόνο για να βοηθηθεί η έναρξη της αναπνοής. Ταυτόχρονα το νεογνό στεγνώνεται με καθαρές πετσέτες και ζεσταίνεται σε ειδική θερμοκοιτίδα.

Μόλις σταθεροποιηθεί, το νεογνό παραδίδεται στη ζεστή αγκαλιά της μητέρας του.

 

Τι συμβαίνει στο τρίτο στάδιο του τοκετού;

Το τρίτο στάδιο ξεκινάει αμέσως μετά τη γέννηση του παιδιού. Σε αυτό, πραγματοποιείται η έξοδος του πλακούντα, του οργάνου που έτρεφε το μωρό τους προηγούμενους μήνες.

Έπειτα, και εφόσον η μητέρα έχει πλέον χαλαρώσει από τις ωδίνες του τοκετού, ο κόλπος και ο τράχηλος ελέγχονται για τραυματισμούς, ενώ παράλληλα βοηθιέται η σύσπαση της μήτρας για να σταματήσει η απώλεια του αίματος.

Με την ολοκλήρωση του τρίτου σταδίου, η μητέρα αφήνεται να ησυχάσει και να ξεκουραστεί στην ανάνηψη, όπου παρακολουθείται από ειδικό προσωπικό για τουλάχιστο 90 λεπτά.

 

Πρέπει να κάνω επισκληρίδιο αναλγησία;

Η εφαρμογή της επισκληριδίου αναλγησίας είναι προαιρετική στο φυσιολογικό τοκετό. Είναι μία από τις σύγχρονες παροχές της επιστήμης προς τη μέλλουσα μητέρα και έχει σχεδόν αντικαταστήσει όλες τις παλαιότερες μεθόδους για «ανώδυνο» τοκετό. Εφαρμόζεται ως ρουτίνα σε όλα τα ιδιωτικά μαιευτήρια, συνήθως από πολύ πεπειραμένο αναισθησιολόγο, μέσα σε μόλις λίγα λεπτά και με απόλυτη ασφάλεια. Η ανακούφιση από τις ωδίνες του τοκετού είναι σχεδόν άμεση. 

Μολονότι η εφαρμογή της επισκληριδίου κατά μέσο όρο επιβραδύνει την εξέλιξη ενός τοκετού κατά 1-2 ώρες, είναι πολύ δημοφιλής, κυρίως διότι είναι ασφαλής για το έμβρυο ενώ παράλληλα ανακουφίζει την επίτοκο και τη βοηθά να συνεργαστεί στις επόμενες φάσεις της γέννας, επιτρέποντας μία ήρεμη εξέλιξη στον τοκετό. Προκειμένου να μη καθυστερήσει σημαντικά τον τοκετό, η επισκληρίδιος εφαρμόζεται όταν έχει ήδη ξεκινήσει η ενεργή φάση του πρώτου σταδίου, όταν δηλαδή οι ωδίνες είναι αρκετά ισχυρές και έχει ξεκινήσει η διαστολή του τραχήλου.

Πρέπει να σημειωθεί πως όταν δεν εφαρμόζεται η επισκληρίδιος, πάλι χορηγούνται στην επίτοκο ενδοφλεβίως, παυσίπονα που περιλαμβάνουν κοινά αναλγητικά αλλά και ισχυρά όπως τα οπιοειδή, τα οποία όμως χορηγούνται σε ελάχιστες δόσεις προκειμένου να αποφευχθεί η τοξικότητα στο έμβρυο, αφού τα περισσότερα περνούν σε αυτό μέσω του πλακούντα. Η τοξικότητα εφόσον γίνει αντιληπτή μπορεί να αναταχθεί με αντίδοτα.

 

Πώς θα είμαι μετά τον τοκετό;

Στον φυσιολογικό τοκετό, η ανακούφιση από τους πόνους είναι άμεση μετά τη γέννηση του παιδιού. Η γυναίκα συνήθως είναι απλά εξαντλημένη, οπότε συνήθως κατά την παραμονή της στην ανάνηψη απλά θέλει να αναπαυθεί.

Μέσα σε λίγες ώρες μπορεί να πιει υγρά και να σιτιστεί κανονικά από το στόμα, ενώ γρήγορα κινητοποιείται από το κρεβάτι. Ο πόνος από τη μητροσύσπαση στη κοιλιά δε ξεπερνά αυτόν της εμμηνορρυσίας, οπότε ελέγχεται με κοινά παυσίπονα.

Αν η γυναίκα αισθάνεται πόνο ή μούδιασμα στα γεννητικά όργανα, μπορεί να οφείλεται στο τοπικό οίδημα ή στα ράμματα της επισιοτομής. Η ενόχληση σπάνια διαρκεί πάνω από ένα 24ωρό, έπειτα από το οποίο η γυναίκα αισθάνεται περισσότερο κάποιο «τράβηγμα» παρά πόνο στη περιοχή.

Η μητέρα μπορεί να αρχίζει το θηλασμό από πολύ νωρίς, ακόμα και μέσα στην αίθουσα τοκετού. Εντούτοις η παραγωγή του μητρικού γάλακτος ενεργοποιείται πλήρως μέσα σε 2-3 ημέρες.

Συνοπτικά, η γυναίκα μετά τον φυσιολογικό τοκετό δεν είναι ασθενής. Μέσα σε λίγες ώρες ανακτά τις δυνάμεις και τη διάθεση της για φαγητό και φυσικά ανυπομονεί να έχει κοντά της το μωρό της… 

 

Λέξεις Κλειδιά

  • Καρδιοτοκογράφος – Συσκευή παρακολούθησης των παλμών του εμβρύου και των συστολών της μήτρας.
  • Επισκληρίδιος αναλγησία – Τύπος περιοχικής αναισθησίας που εισάγεται δια βελόνης στον επισκληρίδιο χώρο, δηλαδή στο κενό μεταξύ του οστού και της σκληρά μήνιγγας, που περιβάλλει τον νωτιαίο μυελό.
  • Επισιοτομή – τομή στο περίνεο που εκτελείται από τον μαιευτήρα, όχι τόσο για τη διευκόλυνση του τοκετού όπως θεωρούν πολλοί, όσο για την αποφυγή της αυτόματης και ανεξέλεγκτης ρήξης του περινέου κατά την έξοδο της κεφαλής του εμβρύου. Ανάλογα με την έκταση και το βάθος οι ρήξεις διακρίνονται σε 1ου ,2ου  και 3ου βαθμού. Παρόλο που η περιοχή έχει άριστη επουλωτική ικανότητα, όλες οι ρήξεις στο περίνεο πρέπει να αποκαθίστανται χειρουργικά με ραφές.

 

Χρήσιμα links:

1.    Mayo Clinic: 
http://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/labor-and-delivery/in-depth/...
2.    Medline Plus: 
http://emedicine.medscape.com/article/260036-overview
3.    WebMD
http://www.webmd.com/baby/guide/pregnancy-stages-labor
4.    The Merck Manual of Medicine
http://www.merckmanuals.com/professional/gynecology-and-obstetrics/norma...

 

Για περισσότερες ή ειδικές πληροφορίες γράψτε στο e-mail: infobgyn@gmail.com