Γράφει ο ιατρός

Πέτρος Χειρίδης, MD,PhD

Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-χειρουργός

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστ. Δ/ντης– Νομική Υπηρεσία ομίλου ΙΑΣΩ.

Πόσο συχνός είναι ο διαβήτης στη κύηση;

Τα τελευταία 20 χρόνια ο σακχαρώδη διαβήτης στους ενήλικες έχει τριπλασιαστεί στις ανεπτυγμένες χώρες. Οι δύο βασικότερες αιτίες είναι η «γήρανση» του πληθυσμού και η παχυσαρκία. Ο Σ.Δ. της κύησης αποτελεί τη συχνότερη παθολογία της κύησης, και από το 1991 έως το 2004 έχει αυξηθεί σε συχνότητα κατά 40%. Το ποσοστό εμφάνισης ποικίλει στις διάφορες περιοχές, από 5 έως 15% των κυήσεων.

Ποια τα συμπτώματα του διαβήτη της κύησης;

Στις περισσότερες επίτοκες, ο σακχαρώδης διαβήτης της κύησης δεν προκαλεί απολύτως κανένα σύμπτωμα. Για το λόγο αυτό, τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα ελέγχονται κατά τον προγεννητικό έλεγχο τόσο κατά την αρχή της κύησης όσο και στο τέλος του β’ τριμήνου. Η αύξηση του σωματικού  βάρους δεν αποτελεί σύμπτωμα του διαβήτη αλλά συνδέεται με αυτόν.

Πώς γίνεται η διάγνωση για το σακχαρώδη διαβήτη της κύησης;

Η τυπική εξέταση είναι η μέτρηση των επιπέδων γλυκόζης νηστείας. Σε περίπτωση παθολογικού ευρήματος (>7.0mmol/L ή 126mg/dL) πρέπει να ακολουθεί λεπτομερέστερος έλεγχος ανοχής της γλυκόζης με τη «καμπύλη ζαχάρου».

Μία τυχαία, δηλαδή ανεξάρτητη των γευμάτων, μέτρηση της γλυκόζης ορού υψηλότερη των 11,0mmol/L ή 200mg/dL είναι επίσης διαγνωστική για το Σ.Δ. κύησης. 

Η γλυκοζιωμένη αιμοσφαιρίνη αυξάνεται στο διαβήτη. Γενικά μία τιμή υψηλότερη από 6,5% πρέπει να θέσει υποψία και να ακολουθήσει διερεύνηση. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία στη κύηση είναι η μεταβολή, ακόμα και μικρή, της γλυκοζιωμένης αιμοσφαιρίνης προς τα πάνω.

Διάφορα υπερηχογραφικά ευρήματα μπορούν να θέσουν υποψία για σακχαρώδη διαβήτη της μητέρας. Στα κυριότερα περιλαμβάνονται η αύξηση στη ποσότητα του αμνιακού υγρού (υδράμνιο), η μακροσωμία του εμβρύου και άλλα.

Πότε πρέπει να γίνει η καμπύλη σακxάρου;

Ο σακχαρώδης διαβήτης της κύησης σε γυναίκες δίχως ιστορικό, συνήθως συμβαίνει κατά το β’ μισό της κύησης. Τυπικά, η καμπύλη σακχάρου γίνεται στις 24-28 εβδομάδες της κύησης, εφόσον δεν υπάρχει κάποιος παράγοντας κινδύνου. Στο πρώτο τρίμηνο αρκεί μία μέτρηση της γλυκόζης ορού νηστείας.

Αν το σωματικό βάρος της επιτόκου είναι υψηλό (BMI>30)  ή υπάρχει ιστορικό με Σ.Δ. στο παρελθόν ο έλεγχος ανοχής της γλυκόζης θα πρέπει να γίνει από το 1^ο τρίμηνο.

Πώς ερμηνεύονται τα αποτελέσματα της καμπύλης;

Η μέθοδος εξέτασης για τη δυσανεξία της γλυκόζης ποικίλει στα διάφορα εργαστήρια. Από το 2008, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ), προκειμένου να αποφευχθούν οι παρερμηνείες των αποτελεσμάτων της καμπύλης, κατήργησε όλες τις παλιότερες μεθόδους και θέσπισε ότι για την έγκυο η εξέταση θα πρέπει να γίνεται με νηστεία (0’) και σε χρόνους 60’ και 120’ έπειτα από τη λήψη διαλύματος με 75 γραμ. γλυκόζης. Επίσης «κατέβασε» τα όρια των φυσιολογικών τιμών συγκριτικά με αυτά για την μη έγκυο. Αυτό έγινε διότι από πρόσφατες μελέτες διαπιστώθηκε ότι και η απλή δυσανεξία του σακχάρου (δηλαδή μικρή διαταραχή της καμπύλης), συνδέεται με αυξημένη νοσηρότητα του εμβρύου. Μολονότι τα φυσιολογικά επίπεδα ποικίλουν στα διάφορα εργαστήρια, οι τιμές πρέπει να είναι περίπου ως εξής:

0’    (νηστεία)                                                < 90 mg/dL

60’    (έπειτα από λήψη 75γρ. γλυκόζης)     <140 mg/dL

120’   (έπειτα από λήψη 75γρ. γλυκόζης)     <120 mg/dL

Ποια η αιτία του σακχαρώδους διαβήτη της κύησης;

Η ίδια η κύηση, φυσιολογικά, είναι ελαφρώς «διαβητογενής», δηλαδή ενισχύει τη γλυκόζη στο αίμα της επιτόκου προκειμένου να δώσει περισσότερη ενέργεια στο αναπτυσσόμενο έμβρυο. Στο σακχαρώδη διαβήτη της κύησης, η αύξηση αυτή της γλυκόζης στο αίμα,  συμβαίνει σε βαθμό μεγαλύτερο  από το φυσιολογικό, γεγονός που έχει επίδραση στην ανάπτυξη του εμβρύου.

Το γιατί συμβαίνει αυτή η παθολογική αύξηση της γλυκόζης δεν είναι ξεκάθαρο. Οι ίδιοι μηχανισμοί του μεταβολισμού της γλυκόζης που εμπλέκονται στη φυσιολογική κύηση, είναι αυτοί που λειτουργώντας σε εκσεσημασμένο βαθμό και οδηγούν στο διαβήτη.

Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου για το σακχαρώδη διαβήτη στη κύηση;

Ορισμένοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο για διαβήτη στη κύηση. Αυτοί είναι οι εξής:

• Η ηλικία της επιτόκου (>30 έτη)
• Οικογενειακό ιστορικό με Σ.Δ.
• Ατομικό ιστορικό με Σ.Δ, ή προηγούμενη κύηση με διαβήτη.
• Αύξηση του σωματικού βάρους ειδικά εάν ο δείκτης σωματικού βάρους (BMI) υπερβαίνει τα 30 kg/m2.

Ποιες οι πιθανές επιπλοκές του διαβήτη για το μωρό;

Εφόσον ο σακχαρώδης διαβήτης ελέγχεται με τακτική παρακολούθηση των επιπέδων γλυκόζης οι επιπλοκές μπορούν να αποφευχθούν. Στις επιπλοκές του αρρύθμιστου διαβήτη κυήσεως περιλαμβάνονται οι ακόλουθες:  

• Μακροσωμία του εμβρύου – Λόγω της αύξηση της συγκέντρωσης της γλυκόζης στο αίμα της μητέρας, περνάει περισσότερη ενέργεια στο έμβρυο, από το πάγκρεας του οποίου παράγεται περισσότερη ινσουλίνη, η οποία προκαλεί αύξηση στο σωματικό  του βάρος. Τα έμβρυα με μεγαλύτερο σωματικό βάρος διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο δυστοκίας κατά τον κολπικό τοκετό, είτε επιβάλλουν τη διεξαγωγή καισαρικής τομής.
• Πρόωρος τοκετός –  Η πιθανότητα για πρόωρο τοκετό, ή για τη διεξαγωγή καισαρικής τομής νωρίτερα από την προβλεπόμενη ημερομηνία τοκετού, αυξάνεται με το σακχαρώδη διαβήτη της κύησης.
• Αποβολή ή νεογνικός θάνατος  –  Η απώλεια της κύησης από το σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να συμβεί σε όλα τα τρίμηνα, συνηθέστερα στο β’ μισό της κύησης. Εφόσον τα επίπεδα σακχάρου ελέγχονται, ο κίνδυνος αυτός μειώνεται σημαντικά.      
• Σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας – συνδέεται με την προωρότητα του εμβρύου αλλά και με το σωματικό βάρος γέννησης. Στις διαβητικές κυήσεις μπορεί να συμβεί και στις τελειόμηνες. Η αναπνευστική δυσχέρεια μπορεί να προϋποθέτει αναπνευστική υποστήριξη μέχρι την ωρίμανση των πνευμόνων.
• Υπογλυκαιμία – Τα νεογνά από μητέρες με σακχαρώδη διαβήτη  χρειάζονται παρακολούθηση τα πρώτα 24ωρα της ζωής διότι μπορεί να παρουσιάσουν υπογλυκαιμία. Αυτό συμβαίνει διότι το πάγκρεας του μωρού υπερπαράγει ινσουλίνη για να αντιρροπήσει τα υψηλά επίπεδα σακχάρου κατά την ενδομήτρια ζωή. Η σοβαρή υπογλυκαιμία είναι επικίνδυνη για το νευρικό σύστημα του νεογνού και μπορεί να προκαλέσει ακόμα και σπασμούς. 
• Παχυσαρκία και Σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ – Τα παιδιά που γεννιούνται από μητέρες με σακχαρώδη διαβήτη της κύησης έχουν υψηλότερη πιθανότητα να αναπτύξουν παχυσαρκία και σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ τα επόμενα χρόνια της ζωής τους. 
• Άλλες καταστάσεις. Ποικίλες άλλες καταστάσεις συνδέονται με το Σ.Δ της μητέρας, όπως υποασβεστιαιμία, υπερχολεριθρυναιμία, ερυθρωκυττάρωση, μυοκαρδιοπάθεια.

Ποιες οι πιθανές επιπλοκές του διαβήτη για τη μητέρα;

1. Προεκλαμψία και υπέρταση – Ο σακχαρώδης διαβήτης αυξάνει την αρτηριακή πίεση και τη πιθανότητα προεκλαμψίας (έως και 4 φορές). Στις γυναίκες με Σ.Δ. κύησης και υπέρταση ο κίνδυνος για προεκλαμψία αυξάνεται 12 φορές.
2. Μελλοντικός διαβήτης – Ο σακχαρώδης διαβήτης της κύησης αυξάνει τη πιθανότητα (έως και 10 φορές) η μητέρα να αναπτύξει στο μέλλον σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ. Ο κίνδυνος αυξάνεται με την ηλικία, αλλά εξαρτάται από το σωματικό βάρος και τη διατροφή.

Ποια η θεραπεία του Σακχαρώδους Διαβήτη της κύησης;

Ο στόχος είναι να επιτευχθούν φυσιολογικά επίπεδα ζαχάρου στο αίμα, με το δυνατόν μικρότερες αποκλίσεις. Διάφορες στρατηγικές μπορούν να εφαρμοστούν ταυτόχρονα ή μία μετά την άλλη εφόσον δεν είχε αποτέλεσμα.

• Συχνά το πρώτο βήμα είναι η τακτική παρακολούθηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και η καταγραφή των τιμών σε πίνακα. Στη συνέχεια οι τιμές αξιολογούνται από ειδικό Διαβητολόγο.
• Η «διόρθωση» της διατροφής σε πιο υγιεινή και θερμιδικά υπολογισμένη ώστε να μην αυξάνεται το σωματικό βάρος της επιτόκου μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο των επιπλοκών που συνδέονται με το Σ.Δ. κύησης. Γενικά δε συστήνεται η απώλεια βάρους κατά την εγκυμοσύνη, παρά η προσπάθεια διατήρησης του σωματικού βάρους όσο περνούν οι μήνες. Η διατροφή στοχεύει σε φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ολικές αλέσεως ενώ περιορίζει τα λίπη και τις θερμίδες όπως γλυκά και υδατάνθρακες.
• Σωματική άσκηση. Η φυσική άσκηση μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα διότι αυξάνει την πρόσληψη της από τα κύτταρα για τη παραγωγή ενέργειας. Επίσης με την άσκηση αυξάνεται η ευαισθησία στην ινσουλίνη. Γενικά, και εφόσον δεν υπάρχουν αντενδείξεις, η σωματική άσκηση δεν απαγορεύεται στη κύηση. Αν η επίτοκος δεν γυμναζόταν πριν τη κύηση, καλό θα είναι να κάνει μία ήπια άσκηση τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας. Το περπάτημα, η ποδηλασία και η κολύμβηση είναι καλές επιλογές.
• Φαρμακευτική αγωγή: Απαιτείται εφόσον τα επίπεδα της γλυκόζης παραμένουν υψηλά, παρά την άσκηση και τη δίαιτα. Συνηθέστερα χρησιμοποιείται η ενέσιμη ινσουλίνη. Κάποια από του στόματος υπογλυκαιμικά φάρμακα είναι ασφαλή στη κύηση. 

Υπάρχουν μέτρα πρόληψης;

Δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι με ισορροπημένη διατροφή και σωματική άσκηση προλαμβάνεται ο σακχαρώδης διαβήτης της κύησης. Εντούτοις η καλύτερη σωματική υγεία ελαττώνει τις πιθανότητες της εμφάνισης του και βοηθά στη πρόληψη των επιπλοκών που συνδέονται με αυτόν. 

Χρήσιμα links:

1.    Mayo Clinic 

2.    Medline Plus

3.    WebMD

4.    The Merck Manual of Medicine

5.    Up To Date

6.    American College of Obstetrics and Gynecology - ACOG
 

Για περισσότερες ή ειδικές πληροφορίες γράψτε στο e-mail: infobgyn@gmail.com