Γράφει ο ιατρός

Πέτρος Χειρίδης, MD,PhD

Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-χειρουργός

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστ. Δ/ντης– Νομική Υπηρεσία ομίλου ΙΑΣΩ.

Συνήθως η μετάδοση της λοίμωξης γίνεται με κάποιον από τους παρακάτω τρόπους:

• Επαφή με μολυσμένα περιττώματα γάτας. Η κατάποση του μικροβίου μπορεί να γίνει στα πλαίσια  εργασίας στο κήπο, καθαρισμού του κιβωτίου ή του μέρους όπου μπορεί να βρίσκονται περιττώματα γάτας. Όλες οι γάτες, ακόμα τα γάτες-κατοικίδια πρέπει να θεωρούνται ότι έχουν προσβληθεί από το μικρόβιο.
• Κατανάλωση μολυσμένης τροφής και νερού. Μη παστεριωμένα προϊόντα καθώς και το κρέας από αρνί, μοσχάρι και κοτόπουλο, μπορεί να είναι μολυσμένα.
• Σκεύη οικιακής χρήσης (μαχαίρια, πιρούνες) που χρησιμοποιούνται για το μαγείρεμα ωμού κρέατος. Τα σκεύη πρέπει να πλένονται με ζεστό νερό. Το μαγειρεμένο κρέας πρέπει να τεμαχίζεται με νέα, καθαρά σκεύη.
• Λήψη μολυσμένου μοσχεύματος. Μολονότι σπάνια, είναι δυνατή η μετάδοση της λοίμωξης μέσω μεταμόσχευσης.  

Αν μείνω έγκυος πρέπει να εγκαταλείψω τη γάτα μου; 

Όχι. Εντούτοις πρέπει να γνωρίζετε μερικές χρήσιμες συμβουλές για να αποφύγετε τη λοίμωξη.

• Αποφύγετε να καθαρίζετε εσείς τη περιοχή όπου κοιμάται ή αφοδεύει η γάτα. Αν δεν υπάρχει κανείς άλλος να κάνει αυτή τη δουλειά, τότε φορέστε γάντια μιας χρήσης και έπειτα πλύνετε καλά τα χέρια με ζεστό νερό.
• Βεβαιωθείτε πως το δοχείο απορριμμάτων της γάτας  αλλάζεται καθημερινά. Το μικρόβιο προκειμένου να μπορεί να μολύνει, απαιτείται να μείνει στα κόπρανα της γάτας για διάστημα 1-5 ημερών.
• Ταΐζετε τη γάτα με ξηρά τροφή του εμπορίου. Αποφύγετε το ωμό κρέας.
• Κρατήστε τη γάτα μέσα στο σπίτι.
• Αποφύγετε τα μικρά γατάκια και μην αποκτήσετε νέα γάτα αν είστε έγκυος.
• Αν κάνετε εργασία στο κήπο ή στο χώμα φοράτε γάντια και έπειτα πλύνετε καλά τα χέρια σας.
• Θεωρείτε τη γάτα πιθανώς μολυσμένη ακόμα και αν είναι οικόσιτη.

Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου για τη τοξοπλάσμωση;

Το μικρόβιο βρίσκεται παντού παγκοσμίως, συνεπώς ο καθένας μπορεί να μολυνθεί. Στις ομάδες υψηλού κινδύνου περιλαμβάνονται οι εξής:

• Ασθενείς που λαμβάνουν χημειοθεραπεία για την αντιμετώπιση νεοπλασίας.
• Ασθενείς που λαμβάνουν ανοσοκαταστολή ή κορτιζόνη για αυτοάνοσα ή φλεγμονώδη νοσήματα.
• Οι φορείς του HIV/AIDS (σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας)
• Οι εγκυμονούσες. Η κύηση προκαλεί μία προσωρινή ανοσοκαταστολή στη μητέρα προκειμένου να μπορεί να φιλοξενήσει έναν ξένο οργανισμό, το αναπτυσσόμενο έμβρυο.

Πως γίνεται η διάγνωση της τοξοπλάσμωσης;

Ο έλεγχος της τοξοπλάσμωσης περιλαμβάνεται στις εξετάσεις παρακολούθησης (screening 1^ου τριμήνου) της κύησης. Σημειώνεται ότι δίχως αυτή την εξέταση η διάγνωση είναι πολύ δύσκολη, αφού τις περισσότερες φορές η λοίμωξη δεν προκαλεί καθόλου συμπτώματα είτε μοιάζει με κοινή ιογενή λοίμωξη.

Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων (CDC) όλες οι επίτοκες ελέγχονται στο 1^ο τρίμηνο για τα αντισώματα της τοξοπλάσμωσης (IgG και IgM).

Η ανοσοσφαιρίνη IgM εμφανίζεται νωρίς στη λοίμωξη αλλά τα επίπεδα υποχωρούν μετά από 3 εβδομάδες. Αυξημένα επίπεδα της IgM (>1:256)  δηλώνουν πρόσφατη λοίμωξη.  Αντίθετα η IgG αυξάνεται μετά την 4η εβδομάδα από τη λοίμωξη και παραμένει υψηλή για χρόνια. Αν είναι αυξημένες και οι δύο, η δοκιμασία επαναλαμβάνεται μετά από 2-3 εβδομάδες. Αν η IgG έχει περεταίρω αύξηση τότε η λοίμωξη θεωρείται οξεία. Τότε η πιθανότητα συγγενούς τοξοπλάσμωσης εφόσον συνεχιστεί η κύηση είναι 15%.

Σημειώνεται πώς ο έλεγχος ανοσοσφαιρίνων για το τοξόπλασμα έχει υψηλό ποσοστό ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων ακόμα και σε αξιόπιστο εργαστήριο. Σε περίπτωση αμφιλεγόμενων αποτελεσμάτων,  ακολουθεί το Avidity Test, το οποίο εφόσον δίνει χαμηλό avidity IgG, συστήνει μία πρόσφατη λοίμωξη των τελευταίων 5 μηνών.  

Πώς ελέγχεται αν το μικρόβιο πέρασε στο έμβρυο;

Η υποψία για πιθανή λοίμωξη του εμβρύου τίθεται από τις ορολογικές εξετάσεις του 1ου τριμήνου είτε από υπερηχογραφικά ευρήματα στο έμβρυο (μικροκεφαλία, ηπατοσπληνομεγαλία, διάταση πλάγιων κοιλιών, ενδοκρανιακές αποτιτανώσεις κτλ.). Σε αυτές τις περιπτώσεις η λοίμωξη στο έμβρυο διαγιγνώσκεται με αμνιοπαρακέντηση μετά τη 12^η εβδομάδα, με την οποία ελέγχεται το DNA του μικροβίου στο αμνιακό υγρό. Η λήψη εμβρυϊκού αίματος θεωρείται ακριβέστερη ως μέθοδος, εντούτοις είναι δυσκολότερη στην εκτέλεση. Η παρακολούθηση της κύησης με υπερήχους επιβάλλεται, παρόλο που τα υπερηχογραφικά ευρήματα αφορούν μόνο το 20% των εμβρύων με συγγενή τοξοπλάσμωση.

Ποια η θεραπεία αν έχω μολυνθεί;

Οι περισσότεροι ασθενείς δεν χρειάζονται θεραπεία. Στη κύηση, η χρήση φαρμακευτικής αγωγής μειώνει τη πιθανότητα της μετάδοσης της λοίμωξης από τη μητέρα στο έμβρυο μέσω του πλακούντα. Το φάρμακο που δίδεται για προφύλαξη είναι η Σπιραμυκίνη (spiramycin). Παραπέρα, εφόσον διαπιστωθεί ότι η λοίμωξη έχει περάσει στο κύημα τότε χορηγείται ειδική θεραπεία με αντιβιοτικά που περιλαμβάνει: 

• Πυριμεθαμίνη (Pyrimethamine). Είναι ανταγωνιστής του φιλικού οξέος (βιταμίνη Β9). Μπορεί να σας συστηθεί η ταυτόχρονη λήψη φιλικού οξέος.
• Σουλφαδιαζίνη (Sulfadiazine).  Αντιβιοτικό που χορηγείται από μόνο του ή σε συνδυασμό με τη πυριμεθαμίνη.

Η συνδυαστική θεραπεία όχι μόνο εκριζώνει το μικρόβιο από το πλακούντα και το εμβρυϊκό αίμα, αλλά μειώνει και τη βαρύτητα της νόσου στο έμβρυο.

Η μητέρα που έχει κολλήσει στη κύηση μπορεί να θηλάσει;

Ναι. Σε υγιή γυναίκα, η μετάδοση του τοξοπλάσματος μέσω του μητρικού γάλακτος είναι απίθανη. Αν η μητέρα με πρόσφατη λοίμωξη τοξοπλάσμωσης έχει τραυματισμένες θηλές που αιμορραγούν, μολονότι δεν έχει αποδειχτεί, θεωρητικά θα μπορούσε να μεταδώσει τη λοίμωξη στο νεογνό. Ακόμα και στις μητέρες με ανοσοκαταστολή, όπου το μικρόβιο βρίσκεται στο αίμα για μεγαλύτερο διάστημα, η πιθανότητα μετάδοσης μέσω του θηλασμού είναι πολύ μικρή (CDC).

Υπάρχει πρόληψη για την τοξοπλάσμωση;

Δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο κατά της τοξοπλάσμωσης. Η πρόληψη περιορίζεται λήψη μέτρων κατά τη παρασκευή του φαγητού ή τη συντήρηση οικόσιτης γάτας. Ενδεικτικά αναφέρονται παρακάτω:   

• Αποφύγετε το ωμό ή το μισοψημένο κρέας.
• Αποφύγετε να δοκιμάζετε το κρέας προτού να έχει ψηθεί καλά. Η χρήση θερμόμετρου μαγειρέματος μπορεί να βοηθήσει. Το εσωτερικό του ψητού θα πρέπει να έχει θερμοκρασία τουλάχιστο 63° C, για να καταστεί ασφαλές. Τα πουλερικά θα πρέπει να μαγειρεύονται σε τουλάχιστο  74° C για διάστημα μεγαλύτερο των 3 λεπτών, μέσα στο οποίο καταστρέφονται τα παθογόνα.
• Χρησιμοποιείτε γάντια για εργασία σε εξωτερικούς χώρους και κήπους και πλένετε καλά τα χέρια με ζεστό νερό μόλις τελειώσετε.
• Εφόσον υπάρχει εγκυμοσύνη αποφύγετε τις γάτες. Αν υπάρχει οικόσιτη γάτα, κρατήστε τη μέσα στο σπίτι και ας αναλάβει κάποιο άλλο μέλος τη φροντίδα του μέρους όπου κοιμάται ή αφοδεύει η γάτα. 

Λέξεις Κλειδιά:

• Ανοσοκαταστολή –  Σημαίνει τη μειωμένη ανταπόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτή μπορεί να οφείλεται σε πτωχή διατροφή, λήψη φαρμάκων ή ουσιών, χειρουργικών επεμβάσεων καθώς και στη λοίμωξη με τον ιό του AIDS. Τα άτομα με ανοσοκαταστολή είναι ευπαθή σε κοινά μικρόβια, τα οποία δεν βλάπτουν τα φυσιολογικά ανοσοεπαρκή άτομα.
• Ανοσοσφαιρίνη – πρωτεΐνη στο σώμα που συνδέεται με την άμυνα του οργανισμού. Ανάλογα με τη σύνθεση και το ρόλο της, διακρίνουμε ανοσοσφαιρίνες IgA, IgG, IgM.
• Avidity testing – ειδική ανοσολογική εξέταση με την οποία αναγνωρίζονται οι ανοσοσφαιρίνες για κάποιο συγκεκριμένο παθογόνο. Στη περίπτωση της τοξοπλάσμωσης το τεστ μπορεί να «αποκλείσει» αν η λοίμωξη έγινε τους 3-5 πρώτους μήνες της κύησης. Πρέπει να σημειωθεί ότι και το αποτέλεσμα του Avidity έχει αμφισβητηθεί σε μελέτες και μπορεί να οδηγήσει σε μη αναγκαία διακοπή της κύησης στο 1^ο τρίμηνο. 

Χρήσιμα links:

Για περισσότερες ή ειδικές πληροφορίες γράψτε στο e-mail: infobgyn@gmail.com

​