Τα εμβόλια διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα να παράγει αντισώματα ενάντια στις λοιμώξεις ώστε να αποτραπεί η νόσος. Από τα διαθέσιμα εμβόλια, κάποια είναι ασφαλή στη κύηση, άλλα χορηγούνται μόνο όταν ο κίνδυνος της μόλυνσης είναι υψηλός, ενώ κάποια δεν επιτρέπεται να χορηγούνται στη κύηση. Παρακάτω αναφέρονται οι βασικότεροι εμβολιασμοί και η ασφάλεια τους στη κύηση. 

Εμβολιασμός κατά τη διάρκεια της Κύησης

Ο εμβολιασμός μιας εγκύου γυναίκας αναμφίβολα μειώνει τον κίνδυνο προσβολής από τη νόσο, τόσο στην ίδια όσο και στο αναπτυσσόμενο έμβρυο. Εντούτοις κάποιοι  εμβολιασμοί, ιδιαίτερα αυτοί που περιέχουν ζώντες αδρανοποιημένους μικροοργανισμούς  (π.χ MMR, εμβόλιο κίτρινου πυρετού κ.α.),  αποφεύγονται κατά τη διάρκεια τη κύησης λόγω το θεωρητικού κινδύνου μετάδοσης τους στο έμβρυο. Όταν σε μία μη-έγκυο αναπαραγωγικής ηλικίας πραγματοποιούνται τέτοιοι εμβολιασμοί, της συστήνεται να προφυλάσσεται από εγκυμοσύνη για τουλάχιστο 28 ημέρες.

Ωστόσο, μελέτες με μικρό αριθμό γυναικών που αθέλητα εμβολιάστηκαν κατά τη διάρκεια της κύησης, έδειξαν ότι αυτοί οι εμβολιασμοί δεν βλάπτουν την εγκυμοσύνη. Συνεπώς, δε συστήνεται ο τερματισμός της κύησης σε αυτές τις περιπτώσεις.

Πρέπει να σημειωθεί, ότι τα οφέλη του εμβολιασμού της επιτόκου που ταξιδεύει σε περιοχές με υψηλό κίνδυνο μόλυνσης,  υπερτερούν σημαντικά του πιθανού κινδύνου από το ίδιο το εμβόλιο. Για το λόγο αυτό,  σε αρκετούς προορισμούς, ενδημικά λοιμώδη νοσήματα που όμως είναι άγνωστα στην επίτοκο διότι έχουν εξαλειφθεί στις αναπτυγμένες χώρες εξαιτίας του συστηματικού εμβολιασμού, προϋποθέτουν τη χορήγηση συγκεκριμένων εμβολίων πριν την αναχώρηση για το ταξίδι.

Παρακάτω αναφέρονται οι κυριότεροι εμβολιασμοί ρουτίνας και αυτοί που σχετίζονται με το ταξίδι και αναλύεται η ασφάλεια τους στην εγκυμοσύνη.

Εμβολιασμοί

• Ηπατίτιδα Α – η ασφάλεια του εμβολίου της ηπατίτιδας είναι τεκμηριωμένη. Εντούτοις επειδή το εμβόλιο παράγεται από αδρανοποιημένο ιό, υπάρχει ένα μικρό θεωρητικό ρίσκο μετάδοσης του στο έμβρυο. Το ρίσκο πρέπει να συμψηφίζεται με τον κίνδυνο της επιτόκου να εκτεθεί στη νόσο.

• Ηπατίτιδα Β -  Το εμβόλιο χορηγείται με ασφάλεια στη κύηση, διότι περιέχει το αντιγόνο HBsAg το οποίο δεν βλάπτει το έμβρυο. 

• Ιός του ανθρώπινου θηλώματος (Human Papillomavirus -HPV). Το εμβόλιο του ιού των κονδυλωμάτων δεν συστήνεται στην εγκυμοσύνη. Εντούτοις η χορήγηση του εμβολίου δεν προϋποθέτει να έχει προηγηθεί το test εγκυμοσύνης.

• Ιός της γρίπης ( Influenza). Το εμβόλιο της γρίπης περιέχει τον αδρανοποιημένο ιό της γρίπης και η χορήγηση του συστήνεται στις ευπαθείς ομάδες συμπεριλαμβανομένης και της εγκύου, κατά την περίοδο της γρίπης. Μελέτες που αφορούσαν επίτοκες που εμβολιάστηκαν με το εμβόλιο της γρίπης, έδειξαν ότι δεν υπήρξαν επιπλοκές στο έμβρυο.

• Ιλαρά-Μαγουλάδες-Ερυθρά (Measles-mumps-rubella - MMR). Το εμβόλιο περιέχει αδρανοποιημένους ιούς και πρέπει να αποφεύγεται κατά την εγκυμοσύνη, εξαιτίας του κινδύνου προσβολής του εμβρύου και τερατογένεσης. Επίσης, όταν το εμβόλιο χορηγείται σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, πρέπει αυτές να προφυλάσσονται από εγκυμοσύνη για τουλάχιστον ένα μήνα. Αν η εγκυμοσύνη διαπιστωθεί σε διάστημα μικρότερο του ενός μηνός, η γυναίκα χρειάζεται ιατρική συμβουλή, αναφορικά με τον κίνδυνο λοίμωξης του εμβρύου, αλλά δεν απαιτείται η διακοπή της κύησης. Η επίτοκος εφόσον δεν έχει εμβολιαστεί στο παρελθόν πρέπει να αποτρέπεται να ταξιδέψει σε περιοχές όπου ενδημεί η ιλαρά μέχρι το τέλος της κύησης οπότε μπορεί να της χορηγηθεί το εμβόλιο με ασφάλεια. Αν η επίτοκος δεν έχει εμβολιαστεί και εκτεθεί στη λοίμωξη της χορηγείται ανοσοσφαιρίνη  IgG μέσα σε 6 ημέρες για να μη νοσήσει.

• Μηνιγγόκοκκος (MCV4). Το εμβόλιο του μηνιγγόγοκκου είναι ασφαλές ανοσογόνο στις μη-εγκύους ηλικίας 11-55 ετών. Δεν υπάρχουν πληροφορίες στη βιβλιογραφία για την ασφάλεια του στην εγκυμοσύνη. Βάσει αυτών των στοιχείων η εγκυμοσύνη δεν απαγορεύει τη χορήγηση του αν αυτή κρίνεται αναγκαία.

• Πνευμονιόκοκκος (PPV23). Το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου περιέχει πολυσακκχαρίτη και είναι ασφαλές στην εγκυμοσύνη παρόλο που η ασφάλεια του δεν έχει πιστοποιηθεί για το Α’ τρίμηνο της κύησης.

• Πολιομυελίτιδα (IPV). Μολονότι δεν έχουν αναφερθεί ανεπιθύμητες ενέργειες του εμβολίου στην κύηση, συνιστάται να αποφεύγεται η χορήγηση του εκτός εάν η επίτοκος βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο μόλυνσης.

• Τέτανος-Διφτέρια-Κοκκύτης  (Tdap). Οι επίτοκες πρέπει να εμβολιάζονται με το εμβόλιο κατά του τετάνου και της διφτερίτιδος εάν δεν έχουν εμβολιαστεί, είτε αν έχουν εμβολιαστεί στο παρελθόν δίχως να έχουν λάβει αναμνηστική δόση τα τελευταία 10 χρόνια. Στις επίτοκες που δεν έχουν εμβολιαστεί, πρέπει να προγραμματίζεται η χορήγηση 3 δόσεων του εμβολίου, δηλαδή δύο αρχικών δόσεων του εμβολίου Td (Tetanus-Diphteria) με 4 εβδομάδες μεσοδιάστημα μεταξύ της 1ης και 2ης δόσης, ακολουθούμενα από την 3η δόση  του Τdap (περιλαμβάνει τον κοκκύτη), η οποία δίδεται 6 μήνες μετά τη δεύτερη – συνεπώς στη γαλουχία. Το εμβόλιο δεν είναι τερατογόνο, εντούτοις οι δύο πρώτες δόσεις συνιστώνται στο β’τρίμηνο της κύησης.

• Ανεμευλογιά (Varicella). Οι επιδράσεις του εμβολίου της ανεμευλογιάς στο έμβρυο δεν είναι γνωστές, συνεπώς οι επίτοκες δεν πρέπει να εμβολιάζονται, ενώ οι μη-έγκυες που εμβολιάζονται πρέπει να αποφύγουν την εγκυμοσύνη για τουλάχιστον ένα μήνα. Για την επίτοκο ο εμβολιασμός αναβάλλεται για μετά τον τοκετό, ενώ ο εμβολιασμός των ατόμων του περιβάλλοντος της εγκύου μπορεί να διεξαχθεί κανονικά επειδή ο απενεργοποιημένος ιός που περιέχει το εμβόλιο είναι χαμηλότερης διαπερατότητας από τον φυσικό ιό. Οι επίτοκες που δεν έχουν εμβολιαστεί στο παρελθόν θα πρέπει να αναβάλλουν το ταξίδι τους μέχρι να τους χορηγηθεί το εμβόλιο. Η ανοσοσφαιρίνη της ανεμευλογιάς (VZIG - Varicella Zoster Immune Globulin) πρέπει να χορηγείται στις επίτοκες που έχουν εκτεθεί στη νόσο.

Συμπεράσματα από τον εμβολιασμό στη κύηση

• Όλες οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας που εμβολιάζονται πρέπει να εξετάζονται για πιθανή εγκυμοσύνη με απλό test κύησης πριν τον εμβολιασμό.

• Οι μαιευτήρες οφείλουν να ελέγχουν και το ιστορικό εμβολιασμών στη λήψη του ατομικού αναμνηστικού της επιτόκου.  

• Γενικότερα, τα εμβόλια που περιέχουν ζώντες ή ζώντες εξασθενημένους μικροοργανισμούς αποφεύγονται στην κύηση λόγω του θεωρητικού κινδύνου λοίμωξης του εμβρύου. Σε περίπτωση εμβολιασμού στη κύηση, η επίτοκος πρέπει να συμβουλεύεται ότι δεν είναι απαραίτητος ο τερματισμός της κύησης εξαιτίας του εμβολίου.

• Όλες οι μη-έγκυες γυναίκες που εμβολιάζονται με εξασθενημένους μικροοργανισμούς πρέπει να αναβάλλουν την εγκυμοσύνη για τουλάχιστον 4 εβδομάδες. 

• Τα εμβόλια που περιέχουν βακτήρια, απενεργοποιημένους ιούς και τοξίνες, θεωρούνται ασφαλή στην εγκυμοσύνη.

• Το εμβόλιο της γρίπης πρέπει να συστήνεται στην κύηση.

• Οι θηλάζουσες μητέρες μπορούν να εμβολιαστούν με ασφάλεια με την ενεργό ή παθητική ανοσοποίηση, με εμβόλια με νεκρούς ή ζώντες μικροοργανισμούς. 

                                                   ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ ΣΤΗ ΚΥΗΣΗ

Βιβλιογραφία

• Carroll ID.  Pre-travel vaccination and medical prophylaxis in the pregnant traveler. Travel Med Infect Dis. 2008 Sep;6(5):259-75.
• D'Acremont V. Impact of vaccines given during pregnancy on the offspring of women consulting a travel clinic: a longitudinal study. J Travel Med. 2008 Mar-Apr;15(2):77-81.
• CDC. Prevention of hepatitis A through active or passive immunization: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 2006; 55 (No. RR-7): 15
• CDC. A comprehensive immunization strategy to eliminate transmission of hepatitis B virus infection in the United States: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) part 1: immunization of infants, children, and adolescents. MMWR 2005; 54 (No. RR-16): 12, 14. 
• CDC. Quadrivalent human papillomavirus vaccine: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 2007; 56 (No. RR-2): 18.
• CDC. Prevention and control of influenza: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 2006; 55 (No. RR-10): 11-12.  
• CDC. Notice to readers: revised ACIP recommendation for avoiding pregnancy after receiving a rubella-containing vaccine. MMWR 2001; 50 (No. 49): 1117. 
• CDC. Watson JC, Hadler SC, Dykewicz CA, et al. Measles, mumps, and rubella — vaccine use and strategies for elimination of measles, rubella, and congenital rubella syndrome and control of mumps: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 1998; 47 (No. RR-8): 18, 32-33
• CDC. Prevention and control of meningococcal disease: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 2005; 54 (No. RR-7): 15.  
• CDC. Prevention of pneumococcal disease: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 1997; 46 (No. RR-8): 6.
• CDC. Poliomyelitis prevention in the United States: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 2000 ; 49 (No. RR-5): 14.
• CDC. Prevention of tetanus, diphtheria and pertussis among pregnant women: MMWR: ACIP's Recommendations: Tdap for Pregnant Women.
• CDC. Diphtheria, tetanus, and pertussis: recommendations for vaccine use and other preventive measures: recommendations of the Immunization Practices Advisory Committee (ACIP). MMWR 1991; 40 (No. RR-10): 14. 
• CDC. Prevention of varicella: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 2007; 56 (No. RR-4): 16, 24-26, 29-32
• Cetron MS, Marfin AA, Julian KG, et al. Yellow fever vaccine. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2002. MMWR Recomm Rep. 2002; 51(RR-17):1–11.