Αντιμυλλέριος Ορμόνη - AMH

Γράφει ο ιατρός

Πέτρος Χειρίδης, MD,PhD

Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-χειρουργός

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστ. Δ/ντης– Νομική Υπηρεσία ομίλου ΙΑΣΩ.

Τι είναι η Αντιμυλλέριος Ορμόνη (AMH);

Η Αντιμυλλέριος ορμόνη (AMH, Antimüllerian hormone), είναι μία γλυκοπρωτείνη η οποία παράγεται στην ωοθήκη (στα κοκκιώδη κύτταρα) στις γυναίκες και στους όρχεις (στα κύτταρα Sertoli) στους άνδρες.

Τι είναι τα κοκκιώδη κύτταρα της ωοθήκης και πού βρίσκονται;

Η γυναίκα κατά τη γέννηση της έχει στις ωοθήκες της περίπου ένα εκατομμύριο ωοκύτταρα (αρχέγονα ωοθυλάκια), τα οποία δεν αναπαράγονται. Στην εφηβεία, όταν ξεκινάει η περίοδος, αυτός ο αριθμός έχει μειωθεί σχεδόν στο μισό. Σε κάθε κύκλο, κατά την αναπαραγωγική ηλικία, η ωοθήκη επιστρατεύει μερικά από αυτά τα ωοκύτταρα να σχηματίσουν ωοθυλάκια για να γίνει η ωορρηξία. Καθένα από τα ωοθυλάκια περιβάλλεται από μία λεπτή στιβάδα κυττάρων τα κοκκιώδη κύτταρα.

Συνολικά κατά την αναπαραγωγική ηλικία μιας γυναίκας, μονάχα 500 από τα ωοκύτταρα της επιτυγχάνουν ωορρηξία ενώ τα υπόλοιπα υποστρέφονται και χάνονται. Μόλις εξαντληθούν τα ωοκύτταρα, η ωοθήκη αδυνατεί πλέον να παράγει τις ορμόνες που απαιτούνται για τη διατήρηση του κύκλου, συνεπώς η γυναίκα εισέρχεται στην εμμηνόπαυση.

Ποίος ο ρόλος της ΑΜΗ;

Ο ρόλος της κατά την εμβρυογένεση, δηλαδή στην ενδομήτρια ζωή, είναι ότι συμμετέχει στη διαμόρφωση των γεννητικών οργάνων. Στα άρρενα έμβρυα, η AMH εμποδίζει την ανάπτυξη του γυναικείου γεννητικού συστήματος (μήτρα – σάλπιγγες). Αντίθετα στα θηλυκά έμβρυα η απουσία της επιτρέπει στα σωληνάρια του Müller να διαμορφώσουν τα έσω γεννητικά όργανα της γυναίκας (γι’αυτό λέγεται αντιμυλλέριος).

Τα επίπεδα της AMH διαφέρουν στα δύο φύλα, όπως επίσης μεταβάλλονται με την ηλικία.

Πού χρησιμεύει η αντιμυλλέριος ορμόνη ως κλινική εξέταση;

Η AMH χρησιμοποιείται ως δείκτης σε παθήσεις που αφορούν την ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων, τη λειτουργία των γονάδων (όρχεις και ωοθήκες) και τη γονιμότητα.

Πιο συγκεκριμένα οι εφαρμογές της AMH είναι οι εξής:

Διαφοροδιάγνωση της εμμηνόπαυσης από πρόωρη εξάντληση της ωοθήκης.
Εκτίμηση των αποθεμάτων της ωοθήκης και της ανταπόκρισης της ωοθήκης σε πρωτόκολλα εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Εκτίμηση της ωοθηκικής λειτουργίας σε ασθενείς με το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών.
Διαφοροδιάγνωση σε νεογνά με παθολογικά έξω γεννητικά όργανα.
Παρακολούθηση ασθενών με κακοήθειες από τα κοκκιώδη κύτταρα της ωοθήκης.

Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές της AMH στις γυναίκες;

Τα φυσιολογικά επίπεδα ποικίλουν στα διαφορετικά εργαστήρια αλλά κυμαίνονται ως εξής:

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα αυξημένα επίπεδα της AMH είναι μη ειδικά για τον προσδιορισμό κακοηθειών της ωοθήκης. Με άλλα λόγια η εξέταση δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως καρκινικός δείκτης για να διαγνώσει ή να αποκλείσει όγκους που παράγουν AMH.

Πώς ερμηνεύονται τα αποτελέσματα της AMH;

Οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, συνήθως έχουν αυξημένα τα επίπεδα της AMH, επειδή έχουν πολλά μικρά ωοθυλάκια. Σε αυτές όπου τα επίπεδα της AMH είναι υψηλότερα των φυσιολογικών κατά 2-5 φορές, αναμένεται αμηνόρροια ή διαταραχές στον κύκλο.

Αντίθετα οι γυναίκες στη κλιμακτήριο καθώς και οι εμμηνοπαυσιακές γυναίκες έχουν πολύ χαμηλά επίπεδα (μικρότερα από 0.1 ng/mL) λόγω της απουσίας των ωοκυττάρων και των ωοθυλακίων στις ηλικίες αυτές.

Γιατί είναι χρήσιμη στην εξωσωματική γονιμοποίηση;

Η AMH είναι ανώτερη των γοναδοτροπινών στην εκτίμηση των αποθεμάτων της ωοθήκης, επειδή δεν επηρεάζεται από τη κύηση ούτε τη χρήση των αντισυλληπτικών.

Ειδικές μελέτες έχουν δείξει ότι γυναίκες με υψηλότερα επίπεδα της AMH έχουν καλύτερη ανταπόκριση στη διέγερση των ωοθηκών για εξωσωματική γονιμοποίηση. Επίσης αυτές οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν το σύνδρομο της υπερδιέγερσης της ωοθήκης διότι σε κάθε κύκλο επιστρατεύουν περισσότερα ωοθυλάκια. Έτσι, γυναίκες με επίπεδα της AMH υψηλότερα από 3 ng/mL, θα πρέπει να υποβάλλονται σε ελάχιστη διέγερση ή σε πρωτόκολλα με στενή παρακολούθηση.

Οι γυναίκες με χαμηλά επίπεδα της AMH, αναμένεται να έχουν μία πτωχότερη ανταπόκριση στα φάρμακα και απαιτούνται ισχυρότερα πρωτόκολλα διέγερσης των ωοθηκών προκειμένου να επιτευχθεί η σύλληψη.

Έχω χαμηλή AMH. Αυτό σημαίνει πως δε θα κάνω παιδιά;

Παρόλο που η AMH εκφράζει ευθέως το πληθυσμό των διαθέσιμων πρώιμων ωοθυλακίων, άρα και τη λειτουργικότητα της ωοθήκης, δεν υπάρχει ομοφωνία στο φυσιολογικό εύρος των τιμών της. Οποιαδήποτε μέτρηση άνω των 0,5ngr/mL εκφράζει τη φυσιολογική λειτουργία της ωοθήκης. Τα χαμηλότερα επίπεδα της AMH αντιστοιχούν σε μικρότερη λίμνη διαθέσιμων πρώιμων ωοθυλακίων αλλά δεν δίνουν πληροφορίες για τη κατάσταση ή τη ποιότητα τους. Συνεπώς, η μέτρηση της AMH έχει ένα περισσότερο ποιοτικό παρά ποσοτικό χαρακτήρα – με άλλα λόγια μία γυναίκα με υψηλότερη τιμή της AMH δε σημαίνει πως είναι πιο γόνιμη από μία άλλη με χαμηλή AMH. Μόνον η τιμή μηδέν, σημαίνει την εξάντληση της ωοθήκης, ενώ η οποιαδήποτε τιμή πάνω από το μηδέν σημαίνει τη παρουσία διαθέσιμων ωοθυλακίων.

Πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι η μέτρηση της AMH από μόνη της δε μπορεί να θέσει διάγνωση για τη γονιμότητα. Τα αποτελέσματα πρέπει πάντοτε να ερμηνεύονται σε συνδυασμό με άλλα κλινικά ευρήματα όπως την απουσία της περιόδου και άλλες εξετάσεις όπως υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων καθώς και ορμονικό έλεγχο που περιλαμβάνει τουλάχιστο τις γεννητικές ορμόνες (οιστραδιόλη, προγεστερόνη, τεστοστερόνη, ωοθυλακιοτρόπο) και την inhibin B.

Συμπερασματικά, ο προσδιορισμός της AMH έχει πολύ συγκεκριμένο ρόλο για τον αποκλεισμό κάποιων παθήσεων και πριν την προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η άσκοπη μέτρηση των επιπέδων της AMH, μπορεί να προκαλέσει σύγχυση ή και τρόμο, ακόμα και σε υγιή νεαρά άτομα, από παρερμηνεία των αποτελεσμάτων και δε θα πρέπει να εφαρμόζεται.

Η μέτρηση της AMH έχει χρησιμότητα στον άνδρα;

Τα επίπεδα της AMH χρησιμοποιούνται από τους ουρολόγους για τον έλεγχο της λειτουργίας των όρχεων, σε άτομα με παθολογικά έξω γεννητικά όργανα, σε άνδρες με κρυψορχία ή ανορχία.

Φυσιολογικά, η συγκέντρωση της ΑΜΗ στο αίμα των ανδρών είναι υψηλή μετά τη γέννηση και για τα επόμενα 2 χρόνια. Έπειτα η τιμή της προοδευτικά ελαττώνεται μέχρι την εφηβεία, οπότε ελαττώνεται απότομα.

Λέξεις Κλειδιά

Ωορρηξία – Η απελευθέρωση του ωαρίου από την ωοθήκη η οποία συμβαίνει κάθε κύκλο. Αποτελεί ουσιαστικό βήμα προς τη γονιμοποίηση του ωαρίου και τη τεκνοποίηση. Η ωορρηξία σηματοδοτεί την έναρξη της 2ης φάσης του κύκλου της ωοθήκης όπου κυριαρχεί η προγεστερόνη.
Αμηνόρροια – Η απουσία του κύκλου (εμμηνορρυσίας)
Σωληνάρια του Müller – (Λέγονται και παραμεσονεφρικοί πόροι). Είναι ζεύγος αγωγών του εμβρυϊκού μεσοδέρματος, στην κατώτερη κοιλιά και πύελο. Στα θηλυκά έμβρυα θα σχηματίσουν τις σάλπιγγες, το σώμα της μήτρας και το άνω τμήμα του κόλπου, ενώ στα αρσενικά υποστρέφονται και εξαφανίζονται.