Οδηγός της επιτυχίας στο θηλασμό

Γράφει ο ιατρός

Πέτρος Χειρίδης, MD,PhD

Μαιευτήρας-Γυναικολόγος-χειρουργός

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστ. Δ/ντης– Νομική Υπηρεσία ομίλου ΙΑΣΩ.

 
Η ορθή τεχνική του θηλασμού αποτελεί αντικείμενο αντιπαράθεσης ανάμεσα στους επαγγελματίες υγείας. Για την αποφυγή σύγχυσης, αλλά και την αναζήτηση της αλήθειας έγινε εκτεταμένη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, ώστε με τα σύγχρονα ιατρικά δεδομένα, να απαντηθούν τα ερωτήματα και να ξεκαθαριστούν οι ασάφειες γύρω από το θέμα του θηλασμού, οι οποίες αναλύονται στο κεφάλαιο «Θηλασμός - Αλήθειες και Μύθοι».
 
Ο οδηγός του επιτυχημένου θηλασμού, έχει στόχο να καθοδηγήσει τη νέα μητέρα, να προάγει το θηλασμό και να μειώσει τις επιπλοκές που συνδέονται με αυτόν.  Απορρέει από τη κλινική εμπειρία, εντούτοις βασίζεται στα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα.
 
 

Βήμα 1ο – Το σωστό κίνητρο.

Για να επιτύχει ο θηλασμός, η νέα μητέρα πρέπει να το θέλει πραγματικά! Είναι λογικό, ότι εφόσον η κάθε μητέρα θέλει το βέλτιστο για το μωράκι της, ο καλύτερος τρόπος να «πειστεί» να θηλάσει, είναι να ενημερωθεί σωστά για τα οφέλη του θηλασμού, για το νεογνό, και για την ίδια.
 

Βήμα 2ο – Οι τρεις χρυσοί κανόνες “Golden Rules”

Οι συνιστώσες της επιτυχίας στο θηλασμό είναι δύο:
Πρώτον, η άφθονη διαθεσιμότητα του μητρικού γάλακτος ώστε η μητέρα, να θηλάσει για όσο διάστημα επιθυμεί, και δεύτερον να μην έχει επιπλοκές από το θηλασμό. Και τα δύο αυτά επιτυγχάνονται με 3 χρυσούς κανόνες, οι οποίοι αναλύονται παρακάτω:

Κανόνας 1oς : Ένα γεύμα – ένα στήθος

Κανόνας 2ος:  Κάθε γεύμα θα έχει διάρκεια όχι μεγαλύτερη των 15 λεπτών.

Κανόνας 3ος:  Η συχνότητα των γευμάτων είναι “ad lib”

 

Κανόνας 1oς : Ένα γεύμα – ένα στήθος

Ο μαστός είναι σχεδιασμένος από τη φύση να παράγει γάλα σε αφθονία, τουλάχιστο για τα πρώτα 24ωρα για να θρέψει πλήρως το νεογνό, η τα νεογνά αν πρόκειται για δίδυμη ή πολύδυμη κύηση. Κατά συνέπεια, η δικαιολογία «δεν είχα γάλα», σημαίνει πως κάτι δεν εκτελέστηκε σωστά από την αρχή. Ακόμα και αν η γυναίκα δεν είναι διατεθειμένη να θηλάσει, πάλι θα «κατεβάσει» γάλα, λόγω της μείωσης της προγεστερόνης στο σώμα της μετά τον τοκετό, μια διαδικασία που συμβαίνει σε όλα τα θηλαστικά (βλέπε: Αλήθειες και Μύθοι παρ. Μηχανισμός παραγωγής του γάλακτος).  Το βασικότερο ερέθισμα, για το άφθονο κατέβασμα του μητρικού γάλακτος είναι το άδειασμα του μαστού. Από εκεί και πέρα, ο ερεθισμός (suckling) της θηλής από το μωράκι, είναι που θα ενισχύσει τη παραγωγή και τη διάρκεια. Αν ο μαστός δεν αδειάζει, το αντανακλαστικό σύνθεσης φθίνει, καθώς ο εγκέφαλος της μητέρας «θεωρεί» ότι το νεογνό σιτίζεται με ξένο γάλα.
Ο άδειος μαστός είναι ελαφρύς και μαλακός στη ψηλάφηση. Αντίθετα ο γεμάτος είναι βαρύς και πληθωρικός. Μέσα σε λίγες μόνο μέρες, η νέα μητέρα μπορεί να ξεχωρίζει πότε  ο μαστός της είναι άδειος ή γεμάτος.
Συχνό σφάλμα της επιτόκου είναι να εναλλάσσει τους δύο μαστούς σε κάθε γεύμα, με αποτέλεσμα να μην αδειάζουν πλήρως. Έχει αποδειχθεί με μετρήσεις Doppler στα μωρά που θηλάζουν από τους δύο μαστούς, ότι η ποσότητα που λαμβάνεται από το 2ο, είναι η μισή αν όχι ακόμα λιγότερη, συνεπώς το όφελος αυτής της πρακτικής είναι μικρό. Το βέλτιστο είναι να δίνεται ο πρώτος μαστός μέχρι να αδειάσει, και αν το μωρό φαίνεται να θέλει επιπλέον γάλα, τότε μόνο να του προσφέρεται και ο δεύτερος μαστός. Αυτός ο δεύτερος μαστός θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί «ως πρώτος» στο επόμενο γεύμα.
 
Παρόμοια δράση στο μαστό έχει και ο σφιχτός στηθόδεσμος, δεδομένου ότι η εξωτερική συμπίεση του μαστού πάλι ελαττώνει τη παραγωγή. Για το λόγο αυτό μία από τις πρώτες οδηγίες είναι το χαλαρό σουτιέν ή ο στηθόδεσμος θηλασμού.
Το καλό άδειασμα του μαστού προστατεύει από  επιπλοκές. Μειώνει τη πιθανότητα να σκληρύνει το γάλα και να προκαλέσει πόνο ή μαστίτιδα στη μητέρα. Επίσης, ο χρόνος που θα μεσολαβήσει μέχρι να σιτιστεί το μωρό από τον ίδιο μαστό (δηλαδή στο μεθεπόμενο γεύμα) είναι αρκετός, ώστε οι μικρό-τραυματισμοί στη θηλή να επουλωθούν.   
 
 

Κανόνας 2oς : Ο χρόνος γεύματος να μη ξεπερνά τα 15’

Με τη χρήση υπερήχων και της μεθόδου Doppler την ώρα του θηλασμού έχει διαπιστωθεί ότι το μωρό παίρνει το 99,9% την ποσότητας του γάλακτος που θα του δώσει ο μαστός σε χρόνο λιγότερο των 10 λεπτών. Έπειτα, δεν έχει απολύτως κανένα νόημα να παραμένει το παιδί στη θηλή, διότι δε ρουφάει γάλα, ακόμα και αν κάνει τη σχετική κίνηση με τα χειλάκια του.  Το ανθρώπινο νεογνό είναι από τα λίγα θηλαστικά που μπορεί να  έχει το ίδιο μοτίβο θηλασμού είτε αυτός είναι θρεπτικός, είτε μη θρεπτικός. Στο μη θρεπτικό θηλασμό, επεξεργάζεται τη θηλή και απλά  εξερευνά τη μητέρα. Συνεπώς η μητέρα, από τη κίνηση του στόματος του μωρού, δε μπορεί να ξεχωρίσει αν το μωρό σιτίζεται ή όχι.
Με ανάλογο τρόπο το γεύμα δε θα πρέπει να έχει διάρκεια μικρότερη των 5 λεπτών, διότι έχει δειχθεί ότι από τη στιγμή που το μωρό ακουμπά τη θηλή μέχρι να αρχίσει η έξοδος του γάλακτος μεσολαβεί χρόνος τουλάχιστον 2 λεπτών.
Σημειώνεται ότι ο 2ος μαστός, θα δώσει το 99,9% του γάλακτος στον ίδιο χρόνο (7-9 λεπτά), εντούτοις η συνολική ποσότητα θα είναι η μισή, επειδή το αντανακλαστικό φθίνει. Έτσι αν για παράδειγμα μία μητέρα θηλάσει για 5 λεπτά από τον κάθε μαστό, το πιθανότερο το μωρό να κλάψει σύντομα διότι θα πεινάει ακόμα.
Ο χρόνος θηλασμού είναι ουσιαστικός. Το μωρό πρέπει να παραμένει στη θηλή όσο χρειάζεται για να σιτιστεί και όχι για να μη κλαίει ή για να ενισχυθεί το δέσιμο με τη μητέρα. Επίσης θα πρέπει να απομακρύνεται αν αποκοιμιέται, ώστε να μη δαγκώνει τη θηλή για πιπίλα, και να ξεκινήσει πάλι μόλις ξυπνήσει. Η άσκοπη ή παρατεταμένη παραμονή του μωρού στο μαστό, αυξάνει τη πιθανότητα ραγάδων και τραυματισμών στη θηλή, προκαλώντας πόνο ή και λοίμωξη στη μητέρα. 
 
 

Κανόνας 3ος:  Η συχνότητα των γευμάτων είναι “ad lib”

Το χρονοδιάγραμμα των γευμάτων θα πρέπει να είναι ανεμπόδιστο και απεριόριστο. Αυτός είναι ο λεγόμενος «ad lib» θηλασμός, δηλαδή κατά τη βούληση και επιθυμία του βρέφους. Το μωρό σε αντίθεση με εμάς τους ενήλικες, τρέφεται μόνο όταν πεινάει και όχι από συνήθεια ή επειδή είναι η ώρα του φαγητού. Κατά συνέπεια η μητέρα πρέπει να «συμμορφώνεται» στις απαιτήσεις του μωρού της, οι οποίες διαφέρουν ανάμεσα στα παιδιά της και φυσικά από τα παιδιά μιας άλλης μητέρας. Το καλό είναι ότι και ο μαστός της θα προσαρμοστεί μέσα σε λίγες μόνο ημέρες στο να παράγει τόσο γάλα όσο χρειάζεται το νεογνό της, όχι λιγότερο, ούτε παραπάνω.  Έχει διαπιστωθεί ότι ο «ad lib» θηλασμός προάγει τη σίτιση του παιδιού τόσο ποσοτικά στο κάθε γεύμα όσο και σε βάθος χρόνου μέσω του αντανακλαστικού let-down reflex της μητέρας  (Βλέπε: Αλήθειες και Μύθοι παρ. Θηλασμός με το ρολόι ή απεριόριστα).
Προσοχή! Πολλοί παρερμηνεύουν τη σημασία του «ad lib»,  ανάγοντας την στη διάρκεια του γεύματος και όχι στη συχνότητα, οπότε  ισχυρίζονται ότι το βρέφος πρέπει να μένει στη θηλή για όσο θέλει, κάτι που ασφαλώς δεν ισχύει!!!
 
 

Βήμα 3ο  - Πώς αποφεύγουμε τις επιπλοκές

Οι τρεις χρυσοί κανόνες διασφαλίζουν μία επαρκή ποσότητα μητρικού γάλακτος. Παραπέρα, οι ίδιοι κανόνες, μειώνουν τη πιθανότητα επιπλοκών στη μητέρα, οπότε εξασφαλίζουν ότι ο θηλασμός θα εξακολουθήσει με επιτυχία για το επιθυμητό χρονικό διάστημα.
Οι επιπλοκές του θηλασμού και οι μέθοδοι αντιμετώπισης αναλύονται σε άλλη παράγραφο (βλέπε: Αλήθειες και Μύθοι). Σε αυτό το σημείο εξηγείται πως οι 3 χρυσοί κανόνες προλαμβάνουν τις συχνότερες επιπλοκές του θηλασμού.
Οι συχνότερες επιπλοκές του θηλασμού είναι οι εξής:
  • Τραυματισμοί στη θηλή. Οι ραγάδες στη θηλή συμβαίνουν σε όλες τις γυναίκες. Ασφαλώς η σωστή τεχνική μειώνει την εμφάνιση τους. Όμως, ουσιαστικό μέτρο πρόληψης είναι, να περιορίζεται ο χρόνος παραμονής του βρέφους στη θηλή μόνο για το γεύμα (Κανόνας 2). Η επάλειψη της θηλής με κρέμα μαστού που περιέχει βιταμίνη Α μετά το γεύμα, θα επιταχύνει την επούλωση των τραυματισμών. Ταυτόχρονα, η χρήση του άλλου μαστού στο επόμενο γεύμα (Κανόνας 1), θα δώσει αρκετό χρόνο ώστε ο μαστός να είναι έτοιμος όταν έρθει η σειρά του.
  • Πέτρωμα του γάλακτος.  Το γάλα σκληραίνει όταν παραμένει στάσιμο στους πόρους του μαστού για πολλές ώρες. Αυτό προλαμβάνεται με το καλό άδειασμα του μαστού (Κανόνας 1), αφού το υπόλειμμά, το οποίο συνήθως αφορά στις βάσεις του μαστού είναι αυτό που σκληραίνει συχνότερα και ευκολότερα.
  • Μαστίτιδα. Η πιθανότητα λοίμωξης του μαστού αυξάνεται με το πετρωμένο γάλα, επειδή τα βύσματα  που φράζουν τους πόρους, συλλέγουν μικρόβια και επιτρέπουν την ανάπτυξη τους. Ο συχνός θηλασμός «ad lib» (Κανόνας 3), το καλό άδειασμα του κάθε μαστού ανά γεύμα (Κανόνας 1) και η καλή υγιεινή της θηλής του μαστού (Κανόνας 2), μειώνουν τη πιθανότητα μαστίτιδας.   

 

 

Για περισσότερες ή ειδικές πληροφορίες γράψτε στο e-mail: infobgyn@gmail.com